cok400

tabii ki güzel örnekleri olmakla birlikte, bazı halka arzlar maalesef masum değil. çünkü 20 yılı aşan borsa deneyimim bana bunu söyletiyor. şöyle ki, halka arz ne için yapılır? sadece ve sadece taze sıcak para temin etmek için yapılır. aslında bir firma için taze sıcak para temin etmenin farklı yolları var:

1) dışarıdan borç bulmak: maliyeti var (faiz komisyon vergi vb) ve takvimlendirilmiş geri ödemesi var (vadesi var)
2) patron kendi cebinden koyar parayı (sermaye olarak): sıfır maliyet ama alternatif maliyeti var
3) yeni ortak bulup, taze sıcak parayı ondan almak: maliyeti sıfır, alternatif maliyeti de sıfır

birinci yol hem kolay değil (finansörü, borcu vermeye ikna etmek gerekli. finansman bonosu/şirket tahvili ihracı ile borçlanacaksa SPK yı da ikna etmek gerekli), hem de faizi ile birlikte belirli bir vade yapısı ile geri ödenmesi gerekli. aksi halde davalar/icralar vb yaptırımları var

ikinci yol en kolayı ama, pamuk elleri cebe atmak zor gelir patronlara.

üçüncü yol en güzeli. çünkü ne maliyeti var ne de vadesi. anonim şirketler özelinde halka arz ile yeni ortaklar bulup taze sıcak parayı ondan almak, hem maliyeti sıfır (faiz vb yok), hem de ne vadesi var ne de geri ödeme durumu var. maalesef ülkemizde son yıllardaki halka arzların bazılarında, bu noktayı çok kötüye kullananlar oldu. şöyle ki:

- kimi halka arzlarda, pek süslü arz sirkülerde, şirketin ne kadar karlı olduğu, ne denli büyüdüğü ve büyümeye devam edeceğine dair cezp edici bilgiler verilemekte. ama halka arzdan sonra 6 ay veya 1 sene vb sonra bakıyorsunuz, gelen bilançolarda karlar (sirkülerde olduğu gibi) pek güzel gelmiyor. ve borsadaki fiyatlar halka arz fiyatlarının altına gitmeye başlıyor.

- kimi halka arzlarda görüyoruz ki, karlılık-büyüme ileriki dönemlerde devam ediyor ama halka arz fiyatı o denli yüksek belirlenmiş ki, borsadaki fiyatlar uzun periyotlar boyunca arz fiyatının altında seyretmeye devam ediyor.

- kimi halka arzlarda fiyat-karlılık-büyüme vb gayet güzel ama temettü vermiyor. halka arza katılan ne için katılmıştı, şirketin büyümesinden ve karından pay almak için katılmıştı ama payı bir türlü verilmiyor. (kabul ediyorum ki, temettü konusu geniş bir konu. hem özelde firmalar hem de genelde ülke konjonktürü, her daim temettüyü mümkün kılmayabiliyor)

- kimi halka arzlarda fiyat-karlılık-büyüme vb gayet güzel ve de temettüden vazgeçtik, bari borsadaki hisse fiyatı yeni ortakları memnun edecek düzeyde seyretsin hiç değilse diyoruz, ama değişik borsa oyunları ile (ne tür oyunlar olduğu herkesin malumudur diye düşünüyorum) borsadaki hisse fiyatları sürekli baskı altına alınmakta, fiyatlar hak etmediği seviyelerde tutulabilmekte.

- kimi halka arzlar ise tam dolandırıcılık. "Bilmem Ne Yatırım Holding A.Ş." veya ""Bilmem Ne İç/Dış Ticaret A.Ş." adı altında daha önceden kurulmuş ve halka arz sirküsünde epeyce varlığı gözüken şirket, halka arzdan sonra o varlıklarının bir kısmını başka bir şirkete satmış... veya bir şirketin 3 liralık varlığını 5-6 liraya satın almış... vs görüyoruz. böyle garip satım veya alımlar ile halka arz esnasında gayet güzel görünen firmanın içi boşaltılmış olabiliyor. bir süre sonra bu şirket hisselerinin borsada spekülasyon görünümlü aşırı manüplasyanlara maruz kaldığını ve ardından yok brüt takas yok gözaltı vb durumlara düştüğünü görüyoruz. aslında bunu o denli bilinçli yapıyorlar ki, borsa idaresini tedbir almaya bilerek zorluyorlar. olan küçük yatırımcıya oluyor tabi. neyse ki çok olmuyor, ama iş kottan çıkarmaya kadar gidebiliyor.

HALKA ARZI YAPAN ARACI KURUMUN DURUŞU

halka arz, ya tek bir aracı kurum tarafından yapılmakta veya konsorsiyum lideri gözetiminde birden çok aracı kurum tarafından yapılmakta. halka arzı yapan aracı kurum açısından, hisselerini halka arz etmek isteyen "Bilmem Ne İç/Dış Ticaret A.Ş." aslında bir müşteri !! ve tabii ki müşteri memnuniyeti önemli !! halka arzı yapacak aracı kurum, müşteri memnuniyeti düsturu ile hareket ettiği için, "bilmem ne analizi" ile ve "bilmem ne akışı yönetimi" ile ve "bilmem ne indirgenmiş filan hesaplama" ile ve "feşmekan yöntemi" ile misal 8 tl hisse fiyatı belirledik diye ortaya çıkıyor. hatta yetmezmiş gibi, bir de bunu 1 tl iskonto ile 7 tl ye arz ediyoruz bile diyebiliyorlar. aslında o süslü analizlerle abartılmış/şişirilmiş arz fiyatı kuvvetle muhtemel ki, gerçekte belki de en fazla 5-6 tl ancak ederdi. ama öyle allayıp pulluyorlar ki, aslında çok değerli hisseleri kelepir fiyattan sattıklarına dair bizleri iknaya çabalıyorlar. yani kısaca abart/şişir ki müşteri olan "Bilmem Ne İç/Dış Ticaret A.Ş." daha fazla para toplayabilsin.

halka arz bittikten sonra, arzı gerçekleştiren bu aracı kurum ne hikmetse bir daha "Bilmem Ne İç/Dış Ticaret A.Ş." nin durumuna dair kendiliğinden ne bir rapor ne bir tahmin vb çalışmasını görmek nerdeyse mümkün değil. hani baştan allayıp pullamıştın... 6 ay sonra veya 1 yıl sonra veya 2 yıl sonra bu "Bilmem Ne İç/Dış Ticaret A.Ş." nin durumuna dair birşeyler söyle bari... yok... onun yerine tüpraş analizimiz şudur veya işc yi analiz ettk veya petkimin durumuna baktık vs hep bilindik gözde firmaların durumuna bakar dururlar.

ben şimdiye kadar hiç bir aracı kuruma, hayalle karışık abartılı analizlerle şöyle şişirilmiş yüksek fiyattan arz yaptığı için soruşturma vb takibat yapıldığını görmedim. hep yapanın yanına kar kalmaya devam.

HALKA ARZI YAPILANAN ŞİRKETİN HAKİM ORTAKLARININ (AİLENİN) DURUMU

paraya ihtiyacı olan şirketin hakim ortağı şayet borçlanma yolunu tercih etse ne olurdu? misal 5 yıl sonra ödemek üzere yıllık misal %10 faizle misal 100milyon borçlansaydı.. düz faizle 5 yıl sonra 150milyon geri ödeme yapardı. bunun yerine halka arz yapınca ne olur?

doğru-düzgün hesaplansa misal tanesi 8 tl den 10milyon adet hisse (toplam 80 milyon tl edecek hisseler), aracı kurumun allayıp pullaması ile tanesi 10 tl den 10milyon adet hisse (toplam 100 milyon tl ye) satılır. sonra arz yapılır ve hisseler misal 4-6 ay gibi misal 10-10,50 arası dar bantta gider/gelir. arza katılanlar bundan daha iyisini bekledikleri için bu fiyatta satış pozisyonu almazlar. 4-6 aydan sonra hafiften hisse fiyatı aşağıya dönmeye başlar (misal 9,50-10 gibi). burada pişman olanlardan az biraz satanlar olur. sonra (1 yıl vb gibi bir süre geçtikten sonra) hisse 9-9,50 vb gibi biraz daha aşağıya salınır. daha sonra ara sıra aniden 9un altına inmeler ve 9un üstüne atmalar ile hafiften korku verilir piyasaya. bu korku salmalar 3-5 kez daha tekrarlanırsa, arza katılıp hisse başına 10 tl ödeyenler yavaştan pişman edilip/bezdirilip 9 tl civarı satışa razı edilir. ama bazıları inat eder ve 3-4 yıl satmamaya karar verir. ama olsun ikna edilenlerin hisseleri yavaş yavaş misal 9tl civarı fiyattan toplanır (misal 1buçuk 2 yıl içinde ve 10milyon adet hissenin misal yarısı olan 5 milyon hisse). inat edenlerin bir kısmının hisseleri 3üncü yılda, diğer bir kısmının hisseleri 4üncü yılda yine 10tl nin altında fiyattan yavaş yavaş alınır. misal 5inci yılın sonunda bu yolla misal 8 milyon adet hisse misal 8-9 tl gibi aralıktan (ortalama 8,50 olsun) geri alınmış olur. hakim ortak olan "bilmem negiller sülalesi" bu yolla 5inci yılın sonunda yaklaşık 70 milyon tl ödeyerek 8milyon adet hisseyi geri almış ve hakim ortak olma durumlarını muhafaza etmiştir. halbuki 5 yıl önce arzda 100 milyon tl toplanmıştı. bunun yaklaşık 70 milyonu peyderpey (bir nevi taksitler halinde ödemek gibi) geri ödenmiş olur. cepte hala geri ödenmemiş 30milyon tl (geri gelmeyen 2 milyon adet hisse için) durmaktadır. olsun problem yok.. hatta o kalan 2 milyon adet hisse tanesi 14-15 ten bile alınsa problem yok. neden problem yok? şöyle ki, 5 yıl sonra hisse fiyatı borsada 14-15 e çekilir, inatlaşıp bekleyenler "memnuniyetle" bu hisseleri kar ederek satarlar. bu yolla misal 30 milyon tl (2 milyon adet hisse x 15 tl) geri ödenir. böylece 5 yıl önce halka arzla toplanan 100milyon tl 5 yıl sonra yine 100milyon tl olarak geri ödenir. çok güzel... 0 (sıfır) maliyet... halbuki 5 yıl önce bu parayı borçlansa idi "bilmem negiller sülalesi", 5 yıl sonra 150milyon tl geri ödeyecek idi. tasarruf edilen tutar 50 milyon tl.

benim katıldığım son halka arz, 2000 yılı başlarındaki egs holding (o yıllarda borsa ile ilgilenenler bilir; kodu eghol idi) halka arzıdır. benim gibi borsa geçmişiniz eskilere dayanıyorsa, o arzı eminim hatırlarsınız. o arza, egsbank (o zamanlar var olan ama şimdi yerinde yeller esen) üzerinden katılmıştım. oradan kendi yatırım hesabıma virmanlar gelene kadar 3 taban yeyip canımı zor kurtarmış idim. bir de o yıllarda meşhur türkcell arzı vardı. ve fikrimi soran herkese "bu arz fiyatı aşırı şişkin", sakın katılmayın dediğimi hatırlıyorum. eghol faciamdan ve türkcell arzının (tcell in halka arz fiyatını bulması 7-8 yıl sürmüş idi) olumsuz sonuçlarından beridir halka arzların hiçbirne katılmadım. ve bakış açım hala aynı (ekgyo ilk halka arzı da ikinci halka arzı da buna dahil).