Trend Takibi

[hayat2000]

Yatırım yaparken nelere dikkat etmeliyiz?

Ecele faydası olmayan duygu, kaybetme korkusu..

"�Yanımdaki herhangi bir traderdan daha iyi değilim, sadece hatalarımı kabul etmekte ve bir sonraki fırsata yönelmekte daha hızlıyım."

George Soros

Favori hissem şu şirketin hisseleridir diyen yatırımcıları duymuşsunuzdur. Nedenini sorduğunuzda her alışında kazandığını ifade etmekten öteye mantıklı bir açıklaması yoktur. Bazı yatırımcılar almış oldukları hisse senetlerine veya açmış oldukları bir pozisyona adeta aşık olurlar. Bu durum, karlı bir şekilde satış zamanı geldiğinde kar realizasyonuna gitmelerine engel olarak, bir türlü satış yapamamalarına neden olur. Buradaki bağlanma eğilimine sahip olma etkisi diyorlar. Temelinde kayıptan kaçınma yatıyor. Yapılan araştırmalar yatırımcıların %80'inin satış kararını daha zor verdiklerini gösteriyor. Alım kararı verilirken yatırımcı en azından araştırıyor, tiyo ile alım yapmış olsa bile sonuçta bir araştırma süreci yaşıyor. Fakat satış zamanlarında bu böyle cereyan etmiyor. Satış kararını vermek, alım kararından her zaman daha zor oluyor. Devreye kazanılan veya kaybedilen tutarın oluşturduğu stres ile duygusal tepkiler giriyor. Kazansanız dert, çünkü eldekini kaybetme korkusu var. Kaybetseniz o da dert. Kaybetmeyi kim sever ki?

Kayıptan kaçınma, beyinde amigdalayı aktive ederek korku düzeyinin artmasına neden oluyor. Esasen kayıptan kaçınma duygusu zaman içerisinde gelişiyor. Kişinin yetiştiği kültür, sahip oldukları, sahip olamadıkları, çevresinde gelişen olaylar, kişiyi zamanla var olana sahiplenme ve elindekini kaybetmeme davranışına itiyor. Elindekini kaybetme korkusu yaşayan yatırımcı, açmış olduğu bir pozisyonu daha sık kontrol etmeye başlıyor. Eğer profesyonel manada alım satım yapan biriyseniz, işiniz buysa bu yaptığınız bir derecede mantıklı olabilir. Anlık fiyat hareketlerine katılarak kısa vade al sat yapan bir yatırım stratejiniz var demektir. Fakat bahsettiğimiz bu yatırımcılara baktığımızda, ya tutarsa mantığına sahip olduklarını görüyoruz. Hisseyi aldım, uzun vadeyi sevmiyorum, şöyle 10-15 günlük bir vadeye sahibim diyen yatırımcı bir bakmışsınız, ya elindeki hisseyi en ufak fiyat hareketinde zarar edeceğim diye satmış veya fiyat toparlayacak beklentisi ile uzun vadeli yatırımcı olmuş. Burada kısa vadeli yatırımcıyı uzun vadeli yatırıma zorla iten davranışın altında kayıptan kaçınma yatmaktadır. Belki yatırımcı bunun farkında değildir. Zarar ettikçe, maliyet düşüreceğim diyerek riskini arttırır. Çünkü kaybettiğini kabullenmek istemez. Kaybettiğini görmemek için maliyetini düşürmesi gerekmektedir. Bilinçsiz olarak paçal yapma süreci başlar. Bu noktada beklentileri artmaktadır ama elinde sadece gerçekler kalmıştır.

Geçmişte yapılan karlı al-satların sağladığı özgüven de kayıptan kaçınmayı ortaya çıkaran bir unsur olarak karşımıza çıkıyor. Daha önce yaptım, kazandım. Bu işi bilmeseydim kazanamazdım. Evet, piyasa düşüşe başladı ama deneyimlerim toparlayacağına işaret ediyor. Tarzındaki söylemler, risk yönetim sürecini baltalıyor. "Hazır bir miktar düşüş olmuşken maliyet düşüreyim"� Noktasına gelindiyse, yatırım artık kumar haline gelmeye başlamıştır. Kayıplarını geri almak için yatırımcının attığı her adım, onu daha aşağıya çekmeye başlar. Düşüşün şiddeti arttıkça yaptığı sert işlemler ve aldığı risk adeta bağımlılık haline gelir. Çünkü artık bu yatırımcıyı, yatırımın kuralları değil, beyninde oluşan kaybetme korkusu ve kazanma hırsı yönetmeye başlamıştır.

Kayıptan kaçınma, tecrübelerle ve eğitimle zamanla törpülenebilse de, maliyeti biraz fazla oluyor. Bu duygunun önüne geçmek için, kişi kendisini ve çevresini tanıyarak, çevresi ile nasıl bir etkileşim yaşıyor bunu öğrenmelidir. Hepsinden önemlisi böyle bir duyguya sahip olduğunu kabullenmelidir. Değişim, kabullenmeyle başlar. Törpülenmesi gereken bu davranışınızı kabullenmemişseniz size hiçbir yatırım gurusu ya da uzmanı yardım edemez.

Eğer pozisyonunuz negatif yönde ilerlemeye başlamışsa ve önceden bir strateji çizmemişseniz. Düşünmeye başlamalısınız. Gerçekten sizi şu an bu pozisyonda tutan nedir? İndikatörleri mi güçlü duruyor? Trend çizgisi mi kırılmadı? Düşüş hacimsiz mi gerçekleşiyor?

Belirlemiş olduğunuz stop seviyesine düştüğünüzde hala satmıyorsanız. Buradan tekrar acaba yükselir mi diye düşünüyorsanız. Mevcut zararınızın azalmasını beklerken, stopta satmamaya yani kayıptan kaçınma duygunuza mantık aramaya çalışıyorsunuz demektir. Kişinin kendisini kandırması, başkasının onu kandırmasından daha kötüdür. Hele birde inanırsanız, durum daha da vahim demektir. Siz bu zarardaki pozisyonunuzu, zarar ettiğinizi kabullenerek satmadıkça emin olun bir sonraki pozisyonunuzu açarken müthiş bir korku ile açacaksınız. Kaybetme korkusu sizi bırakmayacak. Siz, bu korkunuzla yüzleşene kadar, değişim için hazır olana kadar bu böyle devam edecek.

Sizi negatif yönde besleyen özgüvenden arınmanız gerekir. Yapmış olduğunuz analize güvenerek almış olduğunuz pozisyon terse düştüyse bunu kabullenmeniz gerekir. İyi bir trader olabilirsiniz, ama piyasadan büyük değilsiniz. Değişime ayak uyduran kazanır.

Genelde başarılı yatırımcılarda görülen, karlı bir pozisyon sonrasında, yeni pozisyonunda riskini arttırma eğilimi de yatırım sürecini baltalayan bir unsur olarak görülüyor. Yatırımcı, �zaten kazandım, cebimde para var, piyasa iyiyken neden daha fazlasını kazanmayayım?� Diye düşünmeye başladığında, yeni açtığı pozisyonlarda kaybetme olasılığı artış gösterebiliyor.

Elindeki sermayenin azalmasından korkan ya da kazandığını piyasaya geri vermekten korkan yatırımcı kayıptan kaçınma davranışı sergilerken, kazandığını daha fazla risk almaya yönelten yatırımcılarda görülebiliyor. Sonuçta bu davranış biçimlerinin anaforuna kapılmamak için, doğruluğu denenmiş, her piyasa koşulunda sizi "karda uzun süre otur, zararda uygun yerden çık�" kuralına uyduracak bir stratejiye sahip olmanız gerektiği ortaya çıkmaktadır. O stratejinin ilk adımı stop ve iz süren stoplardır.

Ali Erkan Tanacıoğlu

[hayat2000]

Günlük grafikte XU100
Güçlü yukarı hareketini sürdürürken, MACD al konumunda, Stokastik RSI aşırı alımda kalmaya devam ediyor.
Fiyat; kanallardan biraz daha uzaklaşabilir, ancak yine kanala yaklaşacaktır.

Endekste kanala doğru beklenilen hareket geldi. Bu bir geri çekilme midir yoksa yeni bir trend başlangıcı mıdır; haftalık barlarla takip edeceğiz.

[hayat2000]

Ajitasyon İle Yatırım Yapılmaz

Trendin ne yöne olduğunu bilmeyeniniz yoktur. Açtığınız pozisyonun size kazandırıp kazandırmayacağını bir şekilde anlarsınız. Kapatmanız gereken bir pozisyonu aslında farkeder fakat kapatmaz, yönün yukarıya dönmesi gerektiğine karar verirsiniz. Eğer şanslıysanız fazla uzun sürmeden yön yukarıya döner; ama bu iş şansa bırakılmaz, bırakılmamalıdır. İşte bu noktada, yatırımcı duygusal davranıyordur. Gösterge değerleri ile değil duygularının tersi ile yatırım yapıyordur. Böyle bir durumda, gösterge değerleri dışında işlem açıyor ve ajitasyon yaşıyorsanız kaybetme psikolojisi ile uzun yıllar yaşayacaksınızdır. Bu durumdan kurtulabilmenin tek yolu vardır; o da stoploss yapmayı ve kâr almayı amaç edinmek.

Long yaptınız ve bir süre sonra baktınız ki piyasanın tersine bir akım olduğunu farkettiniz. Üçe, beşe, ödediğiniz komisyon bedeline bakmadan short yapmalısınız. Bunu bir kere yaptığınızda, zamandan ve kaybettiren pozisyondan çıkmış olacak, gözünüzün önünden gelip geçen fırsatları da kaçırmamış olacaksınız.

Borsada duygulara yer yok. Aslında var! Duygu dediğimiz şey; kalmamanız gerektiği yerde kendini beklemeye zorunlu görmek, olmanız gereken yerde olmak için pozisyonda fazla geç kalmaktır.

[hayat2000]

Yükseleni mi Almalı Düşeni mi?

Yükselen hissenin ne kadar daha yükseleceği, düşen hissenin ne kadar daha düşeceğini kolay kolay kimse kestiremez. Ancak bazı formüllere bakarak trend dönüşlerini az çok tahmin edebilmek mümkündür.

Örneğin; sert yükseliş yapmış bir fiyat dalgası düşünün. Bu fiyat dalgası sonsuza dek devam edemez. Bir yerlerden ufak ufak dönüş sinyalleri verecektir. MACD, RSI ve hareketli ortalamalara haftalık barlarla baktığımızda yukarılardan aşağıya doğru uçları yönelmiş eğriler görebilirsiniz. Her ne kadar fiyat mumları yukarıları tekrar tekrar zorlasa da bu durum yakın zamanda tersine dönebilecektir. Bazı istisnalar hariç genellikle bir düzeltme hareketi veya aşağı yönlü bir trend oluşur. Aynı durumu tersine düşündüğümüzde yine aşağılardan yukarılara doğru bir trend başlangıcını yakalayabilirsiniz.

Yükselene atlayan küçük yatırımcı eğer kısa sürede kârını realize edemezse büyük ihtimalle portföyü zarara girer. Bunun nedeni aslında basittir. Çünkü düşüş zamanlarında büyük oyuncuların toplamış oldukları mallar, göstergeler AL verdiğinde, biz fazla bilinçli olmayan küçük yatırımcılara servis halindedir. Yalnız bu öylesine basit bir kavram şeklinde anlaşılmamalıdır. Çünkü yükselen yükselir, düşen düşer. Yükselenlerin de düşenlerin de düzeltmeleri öyle çok kısa sürede oluşmaz. Grafikler haftalık ve aylık olarak mutlaka görülebilmeli, trendin asıl yönü anlaşılabilmelidir.

Herhangi bir hisse senedinin sert düştükten sonra oluşan düşen düzeltmesi bulun ve haftalık olarak yatay olarak stabil hale gelmiş olana değin izlemede kalın. Bu sizin riskinizi minimuma indirir. Eğer yükselenlerden oluşan henüz yeni bir portföy oluşturduysanız riskiniz çok fazladır. Küçük yatırımcı genellikle çok bilinçsiz hareket eder. Portföyü hakkında çok yüksek hayaller kurar. Kısa zamanda oluşan %5, %10 gibi kârı beğenmez. Hedefleri hakkında kendince fikirleri oluşur ancak bu fikirleri desteklemeyen somut gerçekleri gözardı eder. Aslında hedefine yaklaşamayacağı söylenemez. Bu durum, yatırımcının portföyünü oluşturmaya başladığı dip ile alakalı olabilir.

Küçük yatırımcının kendi kendine sorması lüzum eden bazı sorular vardır. Aklıma geldiği kadarını yazıyorum, aklıma gelemeyenleri daha sonra bu başlıktan yazabilirim:

1- Portföyümü oluşturmamdaki maksadım nedir?
2- Seçmiş olduğum enstrümanın konjonktürel ve sektörel riskleri var mıdır? Varsa nelerdir?
3- Portföyümü oluştururken fiyat olarak yeterince dibe yakın alım yapabilir miyim? Evet ise; bunu yapabilmem için nasıl bir psikoloji içerisinde olmam gerekiyor?
4- Porföyümün sigortası nedir? % kaç kaybetmeye razıyım? Para kaybedersem normal bir şekilde hayatıma devam edebilecek yapıda bir insan mıyım? Cevabınız Hayır ise kesinlikle borsada yatırım yapmayınız!
5- Kâr realizasyonu yaparsam eğer, bunu yaptıktan sonra bu yatırımım ne olacak? (İlk soruya geri dönüyoruz/Bu portföyü niçin oluşturmak istemiştiniz?

Bu soruları ve cevaplarını bir kağıda yazınız. Detaylandırınız ve gerçek duygularınızı yadsımayınız.

Sevgili dostlarım; bu sorular bir küçük yatırımcının en baştan, portföyünü oluşturmadan evvel kendisine sorması gereken sorulardır. "Bunun kime ne faydası olabilir ki?" diye düşünebilirsiniz. Ancak, inanın bilinçaltımız bu soruların cevabını bir şekilde buluyor ve size ışık tutacak kaynakları karşınıza çıkarıyor. Borsada kazanabilmek de mümkün kaybetmek de.. Mevcut halde borsada kazanabilenlerin sayısı çok az. Pek çok insan, hiçbir kaynak okumadan, hiçbir deneyimi olmadan birikimini kaybedip yok oluyor. Keza; deneyimi olan yatırımcılar da kaybediyorlar.. O ayrı mesele zaten. Ancak ne var ki, finans piyasasında risklerin neler olduğunu analiz edip daha uygun bir yaklaşımla portföy oluşturmayı başaran insanlar kayıplarını en aza indirgeyebilir, birikimlerini değerlendirebilirler.

[MR&MRS]

Üstat bir endeks yorumu alsak

[hayat2000]

Üstat bir endeks yorumu alsak

Sevgili dost; endekste şimdilik yükselişler sınırlı kalabilecek bir görüntü mevcut. Bata çıka bu yazı bitirirmişiz gibi geliyor bana. Göstergelerin aşırı satım bölgesinde olması umut veriyor. Ancak bu umut, dediğim gibi en azından şimdilik bir ralli heyecanı yaratmıyor. Sektör veya beklentili hisseler hariç, hafif düşen veya yatay piyasadayız.

[hayat2000]

121 binlerden 98 binlere kadar değer kaybetmiş Bist100 haftalık grafiği görüyoruz.

[hayat2000]

Bendeki algoritmaya göre saatlik ve 4 saatlik grafiklerdeki verilere dayanarak Borsa 100 endeksinin 97.849 en düşük seviyeden 100.586 seviyesine bir çıkış olması sebebiyle kısa vadeli (saatlikler ve günlük) grafik, bu seviyede durulma olduğu görünmekte. Yukarı trend oluşursa bunu grafikle tekrar buradan paylaşacağım. Topiği takipte kalalım.