Dow Teorisi,RSI (Relative Strength Index),Stochastic Oscillator......

[chuckydoll]

Dow Teorisi

Charles Dow
Hayatının büyük bir bölümünü ekonomi yazarlığı yaparak geçiren Charles Dow, 6 Kasım 1851'de Connecticut'ta dünyaya gelmiştir. Çiftçi bir babanın oğlu olan Charles Dow kendisine meslek olarak gazeteciliği seçmiş ve ölümüne kadar çeşitli gazetelerde muhabirlik ve editörlük yapmıştır.
Bir maden kasabası olan Leadville, Colorado'da finans muhabirliği yapmaya başlayan Charles Dow, konusunda daha iyi çalışmalar yapabileceği New York'a yerleşmiş ve Wall Street'te Maden Borsası ile ilgili bir iş bulmuştur. Kısa zamanda güvenilir ve finans konusunda uzman bir muhabir olarak geniş çapta bir ün kazandıktan sonra Edward D. Jones ile karşılaştığı Kiernen Haber Ajansında göreve başlamıştır.
Kasım 1882'de Charles Dow ve Edward D. Jones Kiernen'dan ayrılarak Dow Jones & Company'yi kurmuşlardır. Çalıştırdıkları muhabirlerin topladıkları piyasa haberlerini ertesi gün için derleyip yayınlayarak The Wall Street Journal'ın ilk tohumlarını atmışlardır.
The Wall Street Journal ilk olarak 8 Temmuz 1889'da yayın hayatına başladığında Charles Dow gazetenin editörlüğünü yapmaya başlamış ve gazetesinde finans ve yatırım gözlemlerini, fikirlerini yayınlamaya başlamıştır.

Dow Teorisi
Modern Teknik Analizin atası olarak nitelendirilen Charles Dow'un The Wall Street Journal gazetesinde 1900 - 1902 yılları arasında yayınlanan makalelerinden derlenerek ortaya çıkarılan Dow Teorisi, teknik analiz metodlarının en eskisi ve hakkında en çok araştırma yayını yapılmış olanıdır.
Teorinin amacı, hisse senedi piyasasının yönünü (trendini), genel iş dünyasının gidişatı ile ilişkilendirmek, kısa vadeli fiyat hareketlerini gözardı ederek hisse senedi piyasasının genel yönünü tahmin etmeye çalışmak ve bu sayede belirlenen trendin doğru zamanda doğru tarafında yer alabilmektir.
Örnek bir çalışmanın bize gösterdiğine göre 1897 yılında Dow Jones Industrial Average'dan $44'lık hisse senedi satın alan bir yatırımcı, Dow Teorisi'nin her "sat" sinyalinde hisselerini satıp, bir sonraki "al" sinyalinde tekrar alım yaptığı takdirde, 1897'de $44 olan yatırımı 1990'da $51.268'a ulaşacaktır (Bu örnekte Dow Teorisinin 1897 yılında var olduğu farzedilmiştir. Aslında Dow Teorisi ilk olarak 1900 yılında yayınlanmıştır). Eğer yatırımcı 1897'de $44'a aldığı hisse senetlerini alım-satım yapmadan 1990 yılına kadar elinde tutmuş olsaydı, portföyü sadece $2500'a yükselebilecekti. Gerçekte bu örnek yaşanmış olsaydı, edinilen kazanç üzerinden yüksek oranlarda işlem komisyonları ve gelir vergisi kesintileri yapılsa dahi Dow Teorisi'nin "satın al ve tut" stratejisine göre daha fazla kazandıran bir strateji olduğu görülebilmektedir.
Dow Teorisi'ne göre, hisse senetlerinin büyük çoğunluğu piyasanın temelinde var olan bir trendi izlemektedirler. Sözkonusu hisse senedi piyasasını tanımlayabilmek için Charles Dow 1897 yılında iki endeks tanımlamıştır: 12 adet endüstri şirketi hisse senedinden oluşan Dow Jones Industrial Average ile 12 adet demiryolu şirketi hisse senedinden oluşan Dow Jones Rail Average. Dow Jones Rail Average'in adı ileriki yıllarda ulaşım sektörüne kara ve hava taşımacılığı da dahil olduktan sonra Dow Jones Transportation olarak değiştirilmiştir. 1929'da Utility Average'in oluşturulması ile temel endeks sayısı 3'e çıkmıştır. Bugün;
Dow Jones Industrial Average'de 30 şirket
Dow Jones Transportation Average'de 20 şirket
Dow Jones Utility Average'de 15 şirket
işlem görmektedir.
DJIA (Dow Jones Industrial Average) ve DJTA (Dow Jones Transportation Average) endekslerinin oluşturulmasının ardındaki mantık, bu iki sektörün birbirinden bağımsız olması; fakat faaliyet konuları dolayısıyla da birbirleri ile de ilişkili olmalarıdır. Üretim sektöründeki şirketler, ürünlerini piyasaya sunmak için ulaşım sektöründen faydalanmak zorundadır, bu sebeple üretim sektöründeki iyi yöndeki gelişmeler ulaşım sektörünü de olumlu yönde etkileyecektir. Eğer bir sektör diğerinden daha iyi bir performans gösterecek olursa endekslerin trendlerinde bir ıraksama (birbirinden uzaklaşma) görülecektir. Bir sektör endeksinin trendi diğerini yakalayamaz ve aradaki fark büyürse, piyasada önemli bir dönüş yaşanacağı söylenebilir.
1900'lü yılların ilk başlarında Charles Dow tarafından bu prensiple birlikte diğer çalışmaları, kendisinin ardından gelen ve çalışmalarını devam ettiren William Peter Hamilton tarafından geliştirilip düzenlenerek bugün bilinen Dow Teorisi oluşturulmuştur. Derlemelerini 1922 yılında "Stock Market Barometer" adlı bir kitapta yayınlayan William Peter Hamilton'dan sonra Robert Rhea 1932'de "Dow Theory" adlı çok daha tamamlayıcı ve düzenli bir kaynak yayınlamıştır. Yayınlanmış bu çalışmalardan hareketle Dow Teorisini 6 başlık altında toplayabiliriz:

1. Ortalamalar (endeksler) bize her şeyi anlatır
Bir hisse senedinin fiyatı, o hisse hakkındaki anlık veya potansiyel tüm duygu, yargı ve haberleri yansıtmaktadır. Yatırımcılar duydukları haberleri hemen başkalarına iletirler. Haberin olumlu veya olumsuz oluşu arz ve talebi, dolayısiyle hisse senedinin fiyatını etkileyecektir. Bu sebeple piyasa katılımcılarının bilgisi dahilinde olan herşey fiyatı etkileyecek, fiyat verileri ile hesaplanan endeksler de herşeyi yansıtacaktır.

2. Piyasada üç temel hareket (trend) vardır
Herhangi bir zamanda hisse senedi piyasasını etkileyen ve birbiri içerisinde gerçekleşen üç hareket (trend / akım) vardır.


Ana (Primary) Trend
Yükselen (bull) veya düşen (bear) piyasa trendini gösteren ana trend, bir yıldan birkaç yıla kadar süren bir dönem içerisinde gözlemlenebilmektedir. Yeni oluşan fiyat eski fiyata göre yüksekse (higher-highs, higher-lows) ana trend yükseliş yönündedir. Eğer yeni fiyatlar eski fiyatlara göre daha düşükse, (lower-highs, lower-lows) ana trend düşüş yönündedir.

İkincil (Secondary) Trend
Yükselen bir piyasadaki önemli düşüşler veya düşen bir piyasadaki önemli yükselişler olarak gerçekleşen ikincil trendler bir aydan birkaç aya kadar sürmektedir. İkincil Trendler ana trendin ara, düzeltme reaksiyonları olarak oluşurlar. Genellikle bir önceki ikincil hareketin 1/3'ü ile 2/3'ü arasında hareket ederler. Aşağıdaki grafikte Ana Trend (A) ve İkincil Trendler (B ve C) ile gösterilmektedir.

Küçük (Minor) Trend
Bir günden üç haftaya kadar süren minor trend kısa vadeli olduğundan ve manüpülasyonlara maruz kalabileceğinden uzun vadeli yatırımcıları yanlış yönlendirebilirler. İkincil trend birkaç minor trendden oluşmaktadır.

Ana ve ikincil trendler uzun süreli olduklarından manipülatif hareketlerden etkilenmemektedirler, çünkü manipülasyonlar bu kadar uzun süremezler.

[chuckydoll]

3. Ana trendler üç aşamadan (phase) oluşmaktadır
İkinci prensipte açıkladığımız gibi en önemli piyasa hareketi olarak nitelendirilen ve hem düşüş hem de yükseliş yönünde gerçekleşebilen ana trend, bir yıldan birkaç yıla kadar sürmektedir. Ana trendin gelişimi ve sonuçlanması üç aşamadan oluşmaktadır.

Yükselen (bull/bullish) trendin aşamaları
Birinci aşama bilinçli yatırımcıların ekonomik iyileşme ve uzun vadeli büyüme beklentilerinden kaynaklanan yoğun alımları ile başlamaktadır. Genel piyasa koşulları sıkıntılı ve karamsardır. Bilinçli yatırımcılar bu sıkıntıdan etkilenerek satılan hisse senetlerini satın alırlar.
İkinci aşamada genel ekonomik koşullarda düzelme ve şirket karlarında artışlar görüldükçe piyasadaki diğer yatırımcılar da alıma başlarlar.
Üçüncü ve son aşamada ekonomik koşullar oldukça iyi görünmekte ve şirket karlılıkları rekor düzeylerde gerçekleşmektedir. Bu olumlu piyasa şartlarında, karamsar yatırımcılar da dahil olmak üzere herkes fiyatların daha da yükseleceği düşüncesi ile daha çok hisse senedi almaya başlar. Bu aşamada bilinçli yatırımcılar devreye girerler ve düşüş beklentileri olduğu için ilk aşamada satın almış oldukları hisse senetlerini satmaya başlarlar, yani karlarını realize eder, ve olası düşüşlere karşılık önlem almaya başlarlar.
Aşağıdaki grafikte yükseliş trendi için üç aşamalı alış-satış hareketleri gösterilmektedir.


Düşen (bear/bearish) trendin aşamaları
Bir düşüş trendi, bilinçli yatırımcıların düşüş trendi beklentileri ve karlarını realize etmek amacıyla ellerindeki hisse senetlerini satmaları ile başlamaktadır. Yükseliş trendinin sonunda fiyatlar yükselmiş ve piyasa aşırı doyum noktasına ulaşmıştır. Artık fiyatların daha fazla yükselmeyeceğini düşünen ve karlarını realize etmek isteyen yatırımcılar, ellerindeki hisse senetlerini satmaya başlarlar ve fiyatlar bu aşamada düşmeye başlar.
İkinci aşamada ekonomik koşullar kötüye gitmeye başlar ve şirket karlılıklarında önemli düşüşler görülür. Buna aşırı arz nedeniyle hisse senedi fiyatlarındaki düşüş de eklenince daha çok sayıda yatırımcı satışa başlar.
Son aşamada da kötü piyasa heberleri yayılmaya başlar ve yatırımcılar hisse senetlerinin gerçek değerini gözönüne dahi almadan panik bir şekilde satmaya devam ederler.
Düşüş trendi sona erdikten sonra resesyondaki iyileşme beklentileri ile birlikte bilinçli yatırımcılar tekrar yoğun hisse senedi alımlarına başlarlar ve böylece yeni bir yükseliş trendine girilir.

[chuckydoll]

4. Endeksler birbirlerini doğrulamalıdır
Industrial Average (DJIA - Dow Jones Industrial Average) ve Rail Average (DJTA - Dow Jones Transportation Average) Endeksleri trenddeki bir değişimi işaret edebilmek için aynı yönde hareket etmek zorundadır.
Her iki trend de bir önceki tepe değerinden daha fazla yükselerek düşüş trendinin bittiğini veya bir önceki en düşük seviyeden daha aşağı düşerek yükseliş trendinin sona erdiğini onaylamalıdır.
Aşağıdaki grafikte her iki endeks de bir önceki tepe değerinden daha fazla yükselerek yeni trendin başladığını işaret etmektedir.

[chuckydoll]

5. İşlem Hacmi (volume), trendi onaylamalıdır
Dow Teorisi hisse senedi fiyat hareketleri üzerine kurulmuştur. Fiyat hareketlerinin yetersiz kaldığı belirsizlik durumlarında işlem hacmi verilerinden faydalanılmaktadır.
İşlem Hacmi grafiği ana trend doğrultusunda hareket etmelidir. Fiyat artarken işlem hacmi zayıf kalıyorsa veya fiyat düşerken işlem hacmi artıyorsa süregelen trendde bir değişim olacağı söylenebilir.
Aşağıdaki grafikte yükselen ana trendi onaylayan işlem hacmi grafiği görülmektedir.

[chuckydoll]

6. Kesin bir dönüş sinyaline kadar trend aynı kalır
Yükseliş trendini yeni fiyatların eskilerine oranla yüksek olması (higher-highs, higher-lows) şeklinde tanımlamıştık. Bir yükseliş trendinin sona ermesi için en azından bir kez yeni fiyatın eskisinden düşük olduğunu görmemiz gerekmektedir (düşüş trendi için de tersi durum sözkonusudur). Ayrıca iki endeksten sadece bir tanesindeki kesin dönüş tek başına yeterli değildir, diğer endeks tarafından da bu dönüşün onaylanması gerektiği unutulmamalıdır.
Bir ana trend için hem DJIA hem de DJTA tarafından düşüş sinyali verilirse yeni trenddeki düzensizlikler daha büyük oranlarda gerçekleşir. Bununla birlikte bir trend ne kadar uzun sürerse o trenddeki düzensizlikler gittikçe azalış gösterir.
Aşağıdaki grafikte C düşüş trendinin A (higher-high) ve B (higher-low) noktalarından sonra sona erdiğini görebiliriz

[chuckydoll]

Diğer Yorumlar

Fiyat hareketleri trendi belirlemektedir
Yükseliş trend sinyali yeni fiyatların eskilerinden yüksek olması durumunda veriliyordu (düşüş trendi için ise tersi durum sözkonusudur). Aşağıdaki (a) örneğinde X noktasında bir düşüş hareketiyle kesilen yükseliş trendi görmekteyiz. Bu örnekte üç adet yeni yüksek tepe (higher-high) ve üç adet de yeni yüksek dip (higher-low) görülmektedir. Trend üçüncü düşüşten sonra tekrar yükselmiş fakat yeni bir yükseliş yapamamış ve üçüncü (önceki) tepeyi geçememiştir. Daha sonra gerçekleşen düşüş, ortalamayı aşağı çekerek bir düşüş trendini başlatmıştır

b) örneğinde, yükselmekte olan bir piyasada üçüncü çıkış gerçekleştikten sonra ortalama, bir önceki dip noktasının da altına düşerek düşüş sinyalini vermeye başlamaktadır. Bu örnekte X değeri düşüş trendinin ilk dip noktası değil, yükseliş trendinin son parçasıdır. Dow Teorisi ile ilgilenenlerin çoğu X noktasını bir düşüş sinyali olarak nitelendirmeyip Y noktasını beklemeyi tercih etmektedirler. Bu gibi belirsiz durumlarda yorum yapabilmek için bazı ek göstergelere de başvurmak ve önlemler almak gerekmektedir.
Eğer işlem hacmi verileri, düşecek bir piyasayı işaret ediyorken açık bir şekilde manipülatif olan yükseltici hareket gözlenecek olursa, bu durumda piyasanın düşme ihtimali oldukça yüksektir.
Bu gibi özelliklerin görülemediği durumlarda şüphede kalmadan dikkatli karar verilmelidir. Unutulmamalıdır ki, teknik analiz kanıtların ağırlıklarından yola çıkarak trendlerin dönüş noktalarını belirlemek üzerine kurulmuştur. Dow Teorisi bu kanıtlardan sadece biridir. Eğer birkaç indikatör daha bu belirsiz X noktasında bir trend dönüşünü gösteriyorsa burada trendin döneceğine artık kanaat getirebiliriz.
(c) ve (d) örnekleri düşen bir piyasadaki belirsizlik noktalarını göstermektedir.
Aşağıdaki grafikte de bir ana yükseliş veya düşüş trendi dönüşü sonucunda bir doğru oluştuğunda bunu süregelen ana trend içinde bir hareket mi yoksa yeni bir ana trendin ilk basamağı mı olduğunun ayrımını görebilirsiniz. Bu nokta, Dow teorisinin en kritik ve yorumlanması en güç noktasıdır.

[chuckydoll]

Unutulmaması gereken bir nokta, ikincil hareketler bir önceki ana trendin en az 1/3'ünü tekrarlamalı ve kendinden önceki diğer ikincil hareketin sonuçlanmış olması gerekmektedir. Aynı zamanda ikincil hareketler en az 3-4 ay kadar devam etmelidir.
Bir diğer ipucu da, işlem hacmi verileri ile, süregelmekte olan ana trendin olgunluğudur. Eğer piyasada üçüncü aşama olarak adlandırılan spekülasyonlar, yanlış umutlanmalar, yaygın bir karamsarlık hüküm sürüyorsa ana trendin dönüş noktasındaki düzensiz hareketler daha fazla olacaktır, fakat kısa sürelidir. Özetle, Dow Teorisi piyasanın ana trendinin süresini ve büyüklüğünü değil, yönünü belirlemekte kullanılmaktadır. İki endeksin birbirini onaylaması kaydıyla bir dönüş noktasında yeni bir trendin başlayacağı varsayımı yapılabilir.
Yükselen ve düşen piyasaların her ikisi de üç aşamada gerçekleşmektedir. Bu aşamaların belirlenmesi ve fiyat/işlem hacmi arasındaki ilişkinin doğru kurulması sonucunda mevcut trenddeki değişimi anlayabilmek için yeterli indikatörler belirlenmiş olur.

[chuckydoll]

Dow Teorisi Tahminleri’nin 1946’dan beri bu kadar başarılı olmasının sebeplerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

Hisse senetleri ile para kazanmanın başlangıç noktası pazarın hangi yolla çıkış yaşadığını bilmektir. Kişilerin çoğunun piyasada doğru zamanlamanın yapılamayacağını söylemesine karşın; gerçek, çoğu yatırımcının doğru zamanı yakalayamadığıdır.

Ancak son 100 yıldır, bir sistem -Dow Teorisi- hisse senedi fiyatlarının hangi noktalarda yükseleceğini göstermektedir.

Adını kurucusu Charles Dow’dan (1880’de hem Dow Jones & Company’nin hem de The Wall Street Journal’ın kurucularından) alan Dow Teorisi, uzun dönemde hisse senetleri piyasasının sahip olduğu trendin yönünü ölçmektedir. Dow Teorisi, televizyon ve radyolarda çok sıkça bahsedilen küçük günlük veya haftalık dalgalanmaları değil, uzun dönemli trendleri ölçmektedir.

1900 ve 2000 yılları arasında piyasadaki uzun dönem trendi 27 defa yön değiştirmiş ve Dow Teorisi bu değişimlerin 25 tanesini doğru olarak tahmin etmiştir. Diğer bir ifade ile, Dow Teorisi zaman tahmininde %92.6 başarılı olmuştur.

Aşağıda bu tahminlerden birkaç örnek verilmektedir:

- 22 Ekim 1929’da Dow Teorisi hisse senedi fiyatlarının ani bir düşme (çöküntü) yaşayacağı şeklinde uyarı vermiştir. Hatırlanacağı gibi, yüzyılın en ünlü piyasa düşüşü bu tarihten sadece 1 hafta sonra 29 Ekim 1929’da yaşanmıştır.

- 1975 yılının Ocak ayında 2 yıllık bir ayı piyasasını takiben, Dow Teorisi hisse senedi fiyatlarının tekrar bir sıçrayışa geçeceğinin ve tekrar alışa geçmek için uygun zaman olduğunun sinyalini verdi. Tabi ki hisse senetlerinin fiyatları yükselişe geçti. Bir sonraki yıl boyunca DJIA %38 yükselerek yılı 852.4’ten kapattı.

- 1987 yılının Ekim ayında Dow Teorisi hisse snetlerinde bir aşağıya düşüş eğilimi öngördü. Bu mesaj, “Kara Pazartesi” olarak adlandırılan 19 Ekim gününden hemen önce, DJIA’nın tek bir işlem gününde %22.6 değer kaybettiği zamanda verilmiştir.

- 1991 yılının Ocak ayında Dow Teorisi, yeni bir Boğa Piyasası’nın başlangıcını işaret etti. Hisse senetleri yükselişe geçti ve bu yükseliş 1990’lı yılların büyük bir bölümünde devam etti.

- 4 Ağustos 1998’de, sistem yakında bir düzeltme olacağını söyledi. Ayın sonu itibarıyla, DJIA sadece 27 işlem gününde %11 değer kaybetti.

[chuckydoll]

RSI (Relative Strength Index)
Göreceli Güç Endeksi
Tanım
Göreceli Güç Endeksi (RSI); piyasalarda yaygın olarak kullanılan bir indikatördür. Welles Wilder tarafından geliştirilmiştir. Hisse senedinin veya endeksin kendi iç gücünü ölçer. Başka bir ifadeyle bu indikatör; hisse senedinin veya endeksin bünyesi içindeki gücünü kendisine göre karşılaştırır.
RSI'ın; bir hisse senedinin veya endeksin, incelenen tarih aralığı içerisindeki kapanış değerlerinin, bir önceki güne göre değişiminden (bir önceki güne göre artan veya azalan değişim) hareketle hesaplanan bir gösterge (indicator) olduğu düşünülürse; "kendi iç gücünü yansıttığı, ölçtüğü" ifadesi daha iyi anlaşılır.
RSI bakılan zaman dilimindeki, enstrümanın artış ve azalış gösterdiği günleri ve bu günlerin ortalamalarını alır. Daha sonra bu ortalamaların birbirlerine orantılarını tesbit eder. Bu tesbit edilen orantılar bir gösterge haline döndürülür.
RSI 1-400 (günlük) birimlik değerler alır. Kısa vadeli analizlerde; 30 günden düşük değerler tavsiye edilirken, orta vadeli analizlerde; 6-40 haftalık değerler kullanılmalıdır. Uzun vade için; 10 aydan büyük değerler tavsiye edilir. N sayısı (kullanılan zaman dilimi) küçük seçildiğinde; düzensiz hareketler ve sapma artarken, n sayısı büyük alındığında; daha durağan ve daha az sapan hareketler olacaktır. Fakat n büyük seçildiğinde; güvenilirlik artmasına rağmen, alım-satım sinyallerinin gecikmesi gibi bir durum ortaya çıkmaktadır.
Welles Wilder RSI göstergesini ortaya çıkardığında; 14 günlük RSI kullanımını önermiştir. Genellikle piyasada kullanılan 9, 14, ve 25 günlük RSI hesaplamalarıdır. Fakat en kazaçlı RSI; her bir hisse senedi veya endeks için farklı zaman dilimi denenerek bulunabilir.

Formül
RSI'ın hesaplanması için; kullanılacak n sayısından 1 fazla sayıda (örneğin 14 günlük RSI hesaplanacaksa 15 günün kapanış değeri) kapanış değeri gerekir. Bununla ilgili OYH (ortalama yukarı hareket) ve OAH (ortalama aşağı hareket) hesaplandıktan sonra (n+1). günden itibaren sadece bir önceki günün kapanış değerleri yeterli olacaktır.
RSI’ın hesabı için; ilk önce aşağıdaki formülüne uygun olarak RS (relative strength) hesaplanır. RS terimi RSI denkleminde yerine konularak günlük RSI elde edilir.


OYH ve OAH hesaplaması;


OYH: Ortalama Yukarı Hareket ((n+1) adet'lik zaman diliminde bir önceki güne göre artan n adet verinin aritmetik ortalaması)
OAH: Ortalama Aşağı Hareket ((n+1) adet'lik zaman diliminde bir önceki güne göre azalan n adet verinin aritmetik ortalaması)
NOT: OYH ve OAH hesaplanırken ilk gün; bir önceki günün verisi olmadığından ve bu nedenle artış veya azalış değeri olarak bir değer bulunmadığından hesaplamaya katılmaz.

Daha sonraki günler ((n+2). gün ve daha sonrası) için OYH ve OAH aşağıdaki metod ile hesaplanır;


Not: İşlem görmemiş günler zaman serisi alınırken dikkate alınmaz. Örnek olarak ISKUR (İş Bankası Kurucu) gibi aralıklı olarak işlem gören hisseler için RSI hesaplanırken n-1 değeri bir önceki işlem gördüğü gündür

[chuckydoll]

RSI herhangi bir hisse senedinin veya endeksin fiyat eğrisi ile birlikte yorumlandığında, fiyatların seyri hakkında faydalı bilgiler verebilir. Fiyatların çok düşük veya çok yüksek olduğu RSI ile kolaylıkla görülür. RSI’ı beş aşamada yorumlayabiliriz;

Aşırı Alım-Satım Bölgeleri
RSI 0-100 arasında değerler alır. RSI grafiklerinde aşırı alım (overbought) ve aşırı satım (oversold) sınırları vardır. Bu sınırlar her hisse senedi veya endeks verilerine ve RSI için kullanılan zaman dilimine göre değişebilmektedir. Aşırı alım ve aşırı satım sınırları için teknik analiz incelemelerinde genellikle 70 ile 30 veya 80 ile 20 parametreleri kullanılmaktadır. Daha genel anlamda kullanılan 70 ve 30'dur. Sınırlar belirlenirken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta; sınırlar üzerinde indikatöre ait değerlerin %70-80 lik bir bölümünün yer alması gerektiğidir. Örneğin; Ereğli Demir Çelik hisse senedinin Meta Stock programında; 20/07/1998-27/07/99 tarihleri arasında, n=9 günlük (kısa vadeli) RSI grafiği incelendiğinde; 70 ve 30 sınırlarının anlamlı sonuçlar verdiği ve indikatöre ait değerlerin büyük çoğunluğunun bu sınırlar üzerinde yoğunlaştığı gözlenmiştir. Buna karşılık aynı hisse senedinin, aynı tarih aralığında, n=50 günlük (uzun vadeli) RSI grafiği incelenmiş; 70 ve 30 sınırının seçilen bu zaman dilimi için anlamsız olduğu ve indikatör değerlerinin bu sınırlar arasında kaldığı, yoruma olanak vermediği görülmüştür. RSI indikatörünün bu tarih aralığındaki değerlerinin %70-80’lik bir bölümünün, bu sınırlar üzerinde yer alması gerektiği tezine dayanılarak yapılan çalışma sonucunda; alt ve üst sınır parametreleri 34 ve 61 bulunmuştur. Verdiği al-sat sinyallerinin 70 ve 30'a göre çok daha anlamlı olduğu görülmüştür. Bu örnekten de anlaşıldığı gibi en kazançlı ve en güvenilir sonuçlar veren RSI'a ulaşmak; farklı hisse senedi veya endekse, farklı zaman dilimine göre; farklı parametreler denenerek mümkündür.
Aşırı alım ve satım bölgeleri arasında RSI'ın yönüne göre fiyat trendi hakkında tahmin yapılır. RSI'ın 70 sınırının üzerine çıkması yukarı trendin hızlanacağı ve aşırı alım bölgesinde bulunulmasından dolayı her an trend değişiminin olabileceği anlamına gelmektedir. Sat sinyali RSI'ın aşırı alım bölgesinde tepe yaptıktan sonra aşırı alım sınırını aşağı doğru kırdığı zaman alınır. Gösterge bu seviyeden itibaren genellikle orta bant olarak kabul edebileceğimiz 50 değerine yaklaştıktan sonra bir tepki çıkışı vermektedir. Talebin yüksekliği göstergenin tekrar üst sınırın üstüne çıkmasına sebebiyet vermektedir. Bu durumda tekrar alım tavsiye edilir fakat yüklenilecek olan risk daha yüksektir. Göstergenin aşırı satım bölgesine girmesi durumlarında da yukarıdaki kuralların tersi geçerlidir.
Aşağıda Ereğli Demir Çelik hisse senedinin 20/07/98-27/07/99 tarihleri arasındaki RSI (n=9 günlük) grafiği görülmektedir;


Yatırımcıların RSI ile "AL" Emri erdikleri Kritik Noktalar
"a"noktası: Bazı yatırımcılar gösterge aşırı satım sınırını (30) gördüğü anda al emri verirler.
"b" noktası: Bazı yatırımcılar gösterge aşırı satım sınırının altına inip, tarihi minimum seviyelerine geldiğinde al emri verirler.
"c" noktası: Bazı yatırımcılar göstergenin dip yaptığını görüp, aşırı satım sınırına doğru yükselişe geçtiği anda al emri verirler.
"d" noktası: Bazı yatırımcılar gösterge aşırı satım bölgesinde dip yaptıktan ve dönüp aşırı satım sınırını kırdıktan sonra al emri verirler.

Yatırımcıların RSI ile "SAT" Emri Verdikleri Kritik Noktalar
"x" noktası: Bazı yatırımcılar gösterge aşırı alım sınırını (70) gördüğü anda sat emri verirler.
"y" noktası: Bazı yatırımcılar gösterge aşırı alım sınırının üstüne çıkıp, tarihi maksimum seviyelerine geldiğinde sat emri verirler.
"z" noktası: Bazı yatırımcılar göstergenin tepe yaptığını görüp, aşırı alım sınırına doğru inişe geçtiği anda sat emri verirler.
"w" noktası: Bazı yatırımcılar gösterge aşırı alım bölgesinde tepe yaptıktan ve dönüp aşırı alım sınırını kırdıktan sonra sat emri verirler.

[chuckydoll]

Fiyatlarla Gösterge Arasındaki Aykırılıklar

Gösterge ile fiyatlar arasında aykırılığın (ıraksama / divergence) ortaya çıkması olası bir trend değişiminin habercisidir. RSI indikatörünün yorumlanmasında aykırılıklar önemli bir yer tutar. Fiyatlar bir tepe (top) yaparken RSI da bir tepe yapıyorsa ve fiyatlar yeni bir tepe yaparken RSI yeni bir tepe yapmıyorsa ve bir önceki tepenin altında kalıyorsa bu bir aykırılıktır ve fiyatlar aşağı dönebilir demektir. Aynı şekilde; fiyatlar bir dip (bottom) yaparken RSI da bir dip yapıyorsa ve fiyatlar yeni bir dip yaparken RSI yeni bir dip yapmıyorsa ve bir önceki dip seviyesinin üstünde kalıyorsa bu da bir aykırılıktır ve fiyatlar yukarı dönebilir anlamına gelir.
Aşağıdaki örnekte İMKB-100 endeksinin 04/01/1999-06/08/1999 tarih aralığındaki fiyat grafiği ve n=14 günlük RSI grafiği görülmektedir. İki grafik incelendiğinde İMKB-100 endeksi fiyat grafiği, RSI grafiği ile 17/02/1999 ve 08/04/1999 arasında bir aykırılık göstermiştir. Fiyat grafiği yeni tepeler yaparken (yükseliş trendindeyken), RSI yeni tepe yapmamış (düşüş trendinde) ve grafik gösterimi olarak hep bir önceki tepenin altında kalmıştır. Bu durum fiyatların aşağı dönebileceği sinyalini vermiş ve fiyatlar bu tarihten sonra aşağı dönmüştür. Fakat herşeye rağmen, al-sat emrini vermeden önce, ıraksamanın geçerli olup-olmadığı diğer göstergeler ile kontrol edilmelidir.

[chuckydoll]

RSI ve Ortalamalar

RSI'ya bakılırken al/sat sinyalinin teyidi için bazı analist ve araştırmacılar tarafından göstergeye ait basit hareketli ortalamanın (simple moving average) kullanılması tavsiye edilmektedir. Bu ortalama 3-5 birim arasında kullanıldığında daha erken teyid sinyali alınır. Daha güvenli sinyal için ise daha uzun vadeli ortalama kullanılmasını tavsiye edenler de vardır. Bununla ilgili, RSI göstergesi basit hareketli ortalamayı alttan kestiğinde; al, üstten kestiğinde; sat yorumu yapılır.
Aşağıdaki grafikte 04/01/1999-06/08/1999 tarihleri arasındaki n=14 günlük RSI grafiği ile 5 günlük basit hareketli ortalamasının birlikte kullanımı gösterilmektedir;

[chuckydoll]

RSI'da Destek ve Dirençler, Formasyonlar

Fiyatların aşırı yükseldiği veya aşırı düştüğü ölçüsüne karar vermede iyi bir teknik gösterge olarak kullanılan RSI; klasik grafik metod ve şekilleri ile görülmesi zor olan destek ve direnç (support and resistance) seviyelerini çok daha önce ve daha belirgin olarak gösterir. RSI grafiğinde formasyonlara (patterns) ait figürler de daha net olarak görülürler.

RSI ve Trendler
Sinyal vermesi için trend çalışmaları da yapılabilmektedir. Trendin kırılması al/sat sinyalidir. Trend dönemlerinde diğer bütün osilatör türü göstergelerde karşılaşılan problem RSI'da da görülmektedir. Bu dönemlerde özellikle kısa vadeli RSI yanlış sinyaller verebilmektedir. Bu durumda; RSI grafiği trend gösteren, Trend Endeksi (ADX) ile birlikte yorumlanmalıdır.
Aşağıda 11/06/1998-28/07/1999 tarihleri arasında İMKB-100 endeksinin RSI(14) ve fiyat grafiği birlikte verilmiştir. RSI grafiğiyle birlikte 50 günlük basit hareketli ortalaması gösterilmektedir. RSI grafiğinin trendleri, destek ve direnç noktalarını çok iyi gösterdiği özelliği burada çok açık görülmektedir. Ayrıca aşağıdaki RSI grafiği’nde destek noktasına, aşırı satım sınırını kırdığı noktaya ve RSI grafiğinin basit hareketli ortalamayı alttan kestiği noktaya göre "al"; direnç noktasına, aşırı alım sınırını kırdığı noktaya ve basit hareketli ortalamayı üstten kestiği noktaya göre "sat" emri verdiği noktalar gösteril

[chuckydoll]

Stochastic Oscillator

Tanım
Stokastik osilatör; bir hisse senedinin, seçilen bir dönem için kapanış fiyatlarını günlük en yüksek ve en düşük seviyelerine göre ölçen ve fiyatların dönüm noktalarını belirten bir göstergedir.
George C. Lane tarafından geliştirilmiştir. Bu göstergeye; belirlenen zaman içinde fiyatların "en düşük veya en yüksek seviyeler" arasındaki yerinin saptanması yöntemi de denilebilir.
Stokastik göstergesini ortaya atanlar, hissenin son zamanlarda taradığı fiyat seviyelerine yakın kapanacağını söylemektedirler. Genellikle hızlı hareket eden futures (vadeli işlem) piyasalarındaki işlem yapanlar arasında ilgi gören bu gösterge ile ilgili başlıca ana fikirler şunlardır;


Yükselen borsalarda (piyasa/market) fiyatlar genellikle gün içinde taradıkları fiyat seviyelerinin üst taraflarında kapanırlar,
Doyuma erişmeye başlayan borsalarda kapanış fiyatları gün içi en yüksek değerlerden uzaklaşmaya başlar (satıcılar çoğalmaktadır),
Düşüşe geçen borsalarda fiyatlar gün içi gördükleri en düşük değerlere yakın yerlerde kapanırlar.
Stokastik hesaplamalar bugünkü kapanış ile n-günlük dönemin en yüksek ya da en düşük değerleri arasındaki ilişkiyi gösterir. Göreceli güç endeksinden (Relative Strength Index/RSI) farklı olarak günlük kapanış değerlerinin momentum ölçmeleri yerine iki eğri kullanılır. Stokastik Osilatör bu iki eğri ile gösterilir. Bu eğrilerin birbirlerini alttan veya üstten kesmelerine göre al veya sat kararı verilir. Ana eğri %K eğrisi olarak adlandırılır ve genelde kesintisiz bir çizgiyle gösterilen eğridir. %D olarak adlandırılan ikinci bir eğri daha vardır ki; "%K eğrisinin basit hareketli ortalaması (simple moving average)" olarak ifade edilir. %D eğrisi genelde noktalı bir çizgiyle gösterilir. Sinyalleri veren ve tabii ki daha çok önem taşıyan eğridir.
Stokastik kısa vadede alım/satım yapanların, çok önemli bir yardımcısıdır. Yukarıda bahsedilen, birbirini izleyen iki eğri ile alım/satım zamanları tayin edilir. Belirli bir dönem içindeki en düşük kapanış değeri ile bugünkü kapanış değeri ve aynı dönem içinde en düşüklerin en düşük değeri ile en yükseklerin en yüksek değeri arasındaki ilişkilerden yararlanır.


Formül
Stokastik osilatör 0-100 arasında dönen iki eğri (%K ve %D) ile çizilir. Değerler yüzde değişimi ifade eder.
Stokastik eğrilerin hesaplanması için n-Gün dönemi seçilir. Bu dönemin seçilmesi, keyfidir ve teknik analistin risk toleransına bağlıdır. Kısa zaman aralıklı dönemler (küçük n-Gün) sistemi çok hassas yapar ve sık sık yanlış sinyaller vererek sistemin kullanışlı olmasını zorlaştırır. Uzun zaman aralıklı dönemler (büyük n-Gün) ise; zarara fazla tolerans gösterdiğinden yada kazançlı pozisyonun kapatılmasında geciktiğinden kullanışlı olmayabilir. Göstergeyi geliştiren George C. Lane, 5 günlük dönemi önermiştir.
Stokastik eğrilerin elde edilmesi için üç değişkene ihtiyaç vardır; %K, yavaş (slow) %K, %D. İki tür stokastik vardır; Fast Stokastik ve Slow Stokastik. Eğer hesaplanan %K ve yavaş (slow) %K aynı grafikte kullanılırsa çok hassas ve düzensiz olan Fast Stokastik elde edilir. Fast stokastik; kapanış değerinin gün içi en düşük değerden farkının n-Gün dönemindeki en yüksek değerin en düşük değerden farkına bölümünden hareketle hesaplanır. Bugünkü kapanış değeri n-Gün dönemindeki en yüksek değere yakınsa stokastik yüksek bir değer çıkacaktır, tersi durumda yani en düşük değere yakınsa stokastiğin değeri düşük olacaktır. Fakat çoğu analist ve program fast stokastiğin düzeltilmişi olan Slow Stokastiği tercih etmektedir. Fast stokastiğin düzeltilmiş versiyonu olan, slow stokastikte; yavaş (slow) %K ve %D kullanılır.

C = n-Gün döneminde son günün kapanış değeri
Ln = n-Gün döneminde en düşük kapanış değeri
Hn = n-Gün döneminde en yüksek kapanış değeri

Hi = (C-Ln)'nin i günlük (genelde üç günlük) toplamı
Li = (Hn-Ln)'nin i günlük (genelde üç günlük) toplamı
Yavaş (slow) %K'nın basit hareketli ortalaması (genelde 3 günlük) alınarak %D elde edilir.
Genellikle bilgisayar programlarında; incelenecek n-Gün dönemi olarak %K için 5, Yavaş (slow) %K için ve %D için ise 3 günlük süreler baz alınmaktadır. Bu çok sık al-sat sinyalleri vermektedir. Çeşitli hisse senetleri için değişmekle birlikte uzun vadeli yatırımlar (investment) için bu dönem daha uzun alınabilir.

[chuckydoll]

Yorumlanması

Aşırı Alım Satım Bölgeleri
Stokastik osilatör 0-100 arasında değerler alır. Gösterge üzerinde alt ve üst bölgelerde iki paralel çizgi vardır. Bu sınırlar aşırı alım (overbought) ve aşırı satım (oversold) bölgelerini temsil ederler. Buna göre, hisseden hisseye değişmekle birlikte stokastik osilatör belli bir sınırın üzerine çıktığında satılır, altına indiğinde alınır. Genel kabul görmüş olan ve en yaygın kullanılan aşırı alım ve aşırı satım sınırları 80 ve 20'dir. Bu sınırlar çok sıkça kullanılmasına rağmen genel bir kural değildir. Hisse senedinin önceki seyirleri izlenerek farklı sınırlar kullanılabilir. Kimi yabancı kitaplarda (örneğin; Schwager'in Technical Analysis kitabında) 14 günlük slow stokastik ile overbought ve oversold sınırları için 70 ve 30 sınırlarının tercih edildiği yazılmaktadır. Bu sınırlar ve n-dönemler genellikle hangi tür piyasada (vadeli / emtia / hisse senedi) işlem yapıldığı ile alakalıdır.
Aşırı alım ve satım bölgeleri arasında stokastik osilatörünün yönüne göre fiyat trendi hakkında tahmin yapılır. Stokastik osilatörünün 80 sınırının üzerine çıkması yukarı trendin hızlanacağı ve aşırı alım bölgesinde bulunulmasından dolayı her an trend değişiminin olabileceği anlamına gelmektedir. Sat sinyali, aşırı alım bölgesinde tepe yaptıktan sonra aşırı alım sınırını aşağı doğru kırdığı zaman alınır. Gösterge bu seviyeden itibaren genellikle orta bant olarak kabul edebileceğimiz 50 değerine yaklaştıktan sonra bir tepki çıkışı vermektedir. Talebin yüksekliği göstergenin tekrar üst sınırın üstüne çıkmasına sebebiyet vermektedir. Bu durumda tekrar alım tavsiye edilir fakat yüklenilecek olan risk daha yüksektir. Göstergenin aşırı satım bölgesine girmesi durumlarında da yukarıdaki kuralların tersi geçerlidir.
Aşağıda 04/01/99 ve 11/08/99 tarihleri arasında İMKB ULUSAL-100 endeksine ait stokastik osilatörünün grafiği ve alım-satım yapılabilecek noktalar görülmektedir.

Yatırımcıların Stokastik ile "AL" Emri Verdikleri Kritik Noktalar
"a" noktası: Bazı yatırımcılar gösterge aşırı satım sınırını (20) gördüğü anda al emri verirler.
"b" noktası: Bazı yatırımcılar gösterge aşırı satım sınırının altına inip, tarihi minimum seviyelerine geldiğinde al emri verirler.
"c" noktası: Bazı yatırımcılar göstergenin dip yaptığını görüp, aşırı satım sınırına doğru yükselişe geçtiği anda al emri verirler.
"d" noktası: Bazı yatırımcılar gösterge aşırı satım bölgesinde dip yaptıktan ve dönüp aşırı satım sınırını kırdıktan sonra al emri verirler.

Yatırımcıların Stokastik ile "SAT" Emri Verdikleri Kritik Noktalar
"x" noktası: Bazı yatırımcılar gösterge aşırı alım sınırını (80) gördüğü anda sat emri verirler.
"y" noktası: Bazı yatırımcılar gösterge aşırı alım sınırının üstüne çıkıp, tarihi maksimum seviyelerine geldiğinde sat emri verirler.
"z" noktası: Bazı yatırımcılar göstergenin tepe yaptığını görüp, aşırı alım sınırına doğru inişe geçtiği anda sat emri verirler.
"w" noktası: Bazı yatırımcılar gösterge aşırı alım bölgesinde tepe yaptıktan ve dönüp aşırı alım sınırını kırdıktan sonra sat emri verirler

[chuckydoll]

Kesişmeler (crossovers)

%D eğrisi slow %D eğrisini aşağıdan yukarıya doğru keserse "AL", tam tersi durumda yani yukarıdan aşağıya doğru keserse "SAT" kararı verilir. Bu iki eğrinin aşırı alım bölgesinde (%80 üstü) birbirlerini kesip aşağı döndüğü nokta "SAT", aşırı satım bölgesinde (%20 altı) aşağıdan yukarıya dönerken birbirlerini kestiği nokta "AL" işaretidir.
Aşağıda 04/04/99-31/07/99 tarihleri arasında İMKB ULUSAL-100 endeksine ait stokastik osilatörünün grafiği ve iki eğrinin kesiştiği alım-satım yapılabilecek noktalar görülmektedir.

[chuckydoll]

Aykırılıklar

Stokastik osilatör grafiğinin tepe ve dip noktaları ile fiyat grafiğinin tepe ve dip noktalarının karşılaştırılmasıyla gelecekteki fiyatların yönü hakkında karar verilebilir. Stokastik osilatör ile elde edilen önemli bir ikaz da stokastik eğrilerin aşırı alım ve aşırı satım bölgelerinde kesişmesinden sonra gelen aykırılıklardır (divergence/ıraksama). Iraksama iki şekilde oluşur. Birincisi stokastik eğrilerin (Slow %K ve %D) aşırı alım bölgesinde kesişmesinden sonra gözlenen ve fiyatların düşeceğini gösteren olumsuz yada negatif ıraksama (bearish divergence), diğeri ise aşırı satım bölgesinde gözlenen ve fiyatların yükselme trendine geçeceğini gösteren olumlu yada pozitif ıraksamadır (bullish divergence).
Fiyat grafiğindeki küçük tepeler hep daha yukarıya çıktığı halde, stokastik bir önceki tepeyi aşamıyorsa bu bir negatif ıraksamadır ve fiyatlardaki yükselişin yakında biteceğini gösterir. Aynı durum dip noktalar için de geçerlidir. Stokastik osilatör grafiğinin fiyat grafiğine uyum sağlayamaması, fiyatın gitmekte olduğu yönden döneceğini ifade eder. Fiyat grafiği aşağı giderken stokastiğin yukarı dönmesi pozitif ıraksamanın habercisidir ve düşüşün sona ermekte olduğunu, muhtemelen bir yükselişin başlayacağını gösterir.
Stokastik osilatörü spekülasyon süresi kısa olduğu için çok seri davranmayı gerektirir. Özellikle trend dönemlerinde yanlış sinyaller verebilir. Her sinyalin mutlaka kar getirmeyeceği, hatalı sinyallerle de karşılaşılabileceği unutulmamalıdır. Stokastik ve onun gibi osilatörleri kullanmak isteyen teknik analist karar verme mekanizmasını diğer teknik göstergelerle (klasik grafik formasyonları, ADX, MACD,.....vs.) desteklemek zorundadır.
Aşağıda 19/06/1998-25/06/99 tarihleri arasında İMKB ULUSAL-100 endeksinin fiyat grafiği ve stokastik grafiği arasındaki aykırılıklar görülmektedir.

[chuckydoll]

CCI (Commodity Channel Index)
Emtia Kanalı Endeksi

Tanım
CCI, Commodity Channel Index (Emtia Kanalı Endeksi); Amerikalı analist Donald R. Lambert tarafından geliştirilmiş, fiyat momentum göstergesidir. Emtia piyasaları için geliştirilmiş olmasına rağmen hesaplanışındaki özellikler nedeniyle rahatlıkla hisse senedi piyasasına da uygulanabilir.
CCI; hisse senedi fiyatının kendi istatistiksel ortalamasından ne kadar uzakta olduğunu gösterir. Birçok analist bu göstergeyi aşırı alım/satım (overbought/oversold) bölgelerini gösteren osilatör olarak kullanır.
CCI +100 ve –100 kanalında değerler alır. Yatay gelişen trendlere uyumu çok daha isabetli olmaktadır. Kısa vadedeki trend değişikliklerini izleyen CCI, çok hareketlidir. Küçük fiyat değişiklikleri bile göstergenin +100 veya –100 ile sınırlanmış eksenlerini aşması için yeterlidir.

Formül
CCI günün en yükseği, en düşüğü ve kapanışının toplanıp üçe bölünmesi ile bulunan orta fiyattan (tipik fiyat/typical price) yola çıkılarak hesaplanır. Gün içindeki oynamaları daha iyi yansıtacağı için orta fiyatlarla hesaplanan bu formülde; orta fiyat yerine kapanış fiyatları da kullanılabilir. Orta fiyatın yerine kapanış fiyatı kullanıldığında, orta fiyatlardan hazırlanan hareketli ortalama yerine kapanış fiyatlarından hesaplanan hareketli ortalamanın kullanılması gerekir. Eğer eldeki veride ağırlıklı ortalama fiyat mevcut ise; o zaman ağırlıklı ortalama fiyat kullanılarak formül daha kolay hale getirilebilir.
Hisse senedi piyasalarında yaygın olarak kullanılan CCI için, Donald R. Lambert; 5 ile 25 gün arasındaki dönemlerin kullanılmasını önermektedir. Lambert kendi borsaları için 20 günlük bir zaman dilimi kullanmakta ise de tavsiye edilen gün sayısı Amerikan Borsalarında bile değişik ürünler için farklılık göstermektedir.
CCI için öngörülen 11 günlük dönem hisse senedinin hareketlerine bağlı olarak azaltılabilir veya arttırılabilir. Kullanılacak gün sayısı küçük seçildiğinde göstergenin hareketleri hızlanmakta ve ancak dalgalanmaları az olan hisse senetlerine uyum sağlamaktadır. Böyle hisseler için 9 günlük gösterge tercih edilebilir. Hızlı hareketlerin olduğu dönemlerde gün sayısı arttırılarak erken sinyallerin gelmesi önlenebilir. Bazen gün sayısı 28'e kadar arttırılabilir.
Bilgisayar programları CCI hesaplamalarında default değer (öndeğer) olarak 14 gün almaktadır.
CCI için genel formül şöyledir:

M = 1 / 3 * (H + L + C)

M = Orta Fiyat
H = En Yüksek Fiyat
L = En Düşük Fiyat
C = Kapanış Fiyatı
N dönemindeki orta fiyatların (M) basit hareketli ortalaması (simple moving average)
Ortalama sapma
0,015 Sabit katsayı

Formülün uygulanmasında şu sıra takip edilir:

Gün içi orta fiyat bulunur. Yani gün içi en yüksek, en düşük ve kapanış fiyatı toplanır ve 3'e bölünerek basit aritmetik ortalaması alınır.
Aynı şekilde her güne ait orta fiyat hesaplanır.
Hesaplanan orta fiyatların n döneminde basit hareketli ortalaması alınır.
N adet orta fiyattan geriye doğru giderek, n dönemi için hesaplanan orta fiyatların basit hareketli ortalaması tek tek çıkartılır. Mutlak değeri alınır. Mutlak değeri alınan farklar toplanır ve n sayısına bölünerek ortalama sapma bulunur.
N döneminde hesaplanan orta fiyatların basit hareketli ortalaması mutlak değer alınmaksızın orta fiyattan çıkartılır ve 0,015 ile çarpılmış ortalama sapmaya bölünerek CCI elde edilir.
Bu arada önemle belirtilmesi gerekir ki; bilgisayar programları iki tür CCI hesaplamaktadır. Bunlardan CCI (EQUIS), mal piyasaları için hesaplanan türü, CCI (normal) ise hisse senetleri piyasasına göre düzenlenmiş olanıdır. Dolayısıyla borsada analiz yapanların CCI (normal)'i kullanmaları gerekmektedir. Yukarıda CCI (normal)'e ilişkin formül verilmiştir.

[chuckydoll]

Aşırı Alım/Satım Bölgeleri (Overbought/Oversold)

Daha önce de belirtildiği üzere; CCI göstergesi +100 ve –100 arasında değerler alır. Gösterge +100 ile belirlenen çizginin üzerine çıktığında hisse senedinde aşırı alımların, -100 ile belirlenen çizginin altına indiğinde hisse senedinde aşırı satışların olduğunu gösterir. Tabii ki aşırı alıma geçilen hisse senetlerinde hemen kısa bir süre sonra kar satışlarının geleceği bellidir. Bu nedenle CCI +100'ün üzerinde ise alım yapılmaması gerekir. Aksine tecrübeli yatırımcıların da bildiği gibi, hisse senedinin fiyatı oldukça düşmüşken ve aşırı satım bölgesinde iken alım yapılmalıdır. Aynı şekilde hisse senedinin fiyatı çok yükselmişken ve aşırı alım bölgesinde iken satış yapılmalıdır.
Aşağıda 04/01/1999-02/09/1999 tarihleri arasında Migros'a ait 10 günlük CCI göstergesinin aşırı alım/satım bölgeleri görülmektedir:

[chuckydoll]

CCI'in bir başka yorumlanma şekli de gösterge 0'ın al/sat sinyallerini veren eksen olarak değerlendirilmesidir. Yalnız, bunun için seçilecek gün sayısı 7-12 arasında olmalıdır. Gösterge 0'dan yukarı doğru yükselirken "al", tekrar 0'dan aşağı doğru geçerken "sat" sinyali olarak değerlendirilir.
Aşağıdaki grafikte GoodYear hisse senedinin 01/03/1999-01/07/1999 tarihleri arasında 10 günlük CCI göstergesinin "0" eksenine göre al/sat sinyalleri görülmektedir:

[chuckydoll]

Bazı analistler yorumlamada iki değişik günde hazırlanan CCI göstergelerini kullanırlar. Kısa ve uzun vadeli olarak hazırlanan göstergeler üst üste çizilirler. İki göstergenin birbirlerini kesmeleri ve ±100 eksenlerinden dönmelerini al/sat sinyalleri olarak değerlendirirler. Bu yöntemde 5 ve 10, 6 ve 12, 10 ve 20 gibi gün sayıları kullanılır. Bazen 14 ve 28 gibi uzun sayılabilecek günler de incelenebilir. Kısa ve uzun vade gün sayıları yarı yarıya kullanılabileceği gibi, istenirse kısa vadeli gösterge için kullanılacak gün sayısının yarısı kadar arttırılarak ikinci göstergenin (uzun vade) gün sayısı bulunabilir. Örneğin 10 ve 15 gibi. Bu şekilde çizilen iki göstergenin birbirlerini kesmeleri dönüş için erken uyarı görevi yapar.
Aşağıdaki grafikte Alcatel Teletaş hisse senedinin 01/03/1999-30/07/1999 tarihlerindeki 10 ve 20 günlük CCI göstergelerinin birbirlerini kestikleri noktalar ve bu noktalara göre al/sat sinyalleri görülmektedir:

[chuckydoll]

Diğer göstergelerde olduğu gibi (Stochastic Oscillator, Relative Strength Index) CCI'da da tepe ve diplerin fiyat grafiklerine uyumunun incelenmesi yoluyla yorum yapılabilir. Tepe ve diplerde görülecek, fiyat grafiğine aykırı yükseliş ve alçalışlar muhtemel dönüş belirtisi olarak kabul edilebilir.
CCI göstergesi ve fiyatların çizdiği seyir arasında aykırılıkların (divergence/ıraksama) oluşması önemli gelişmelere işaret ederler. Örneğin; CCI yükseliş trendinde iken fiyatların aşağı trendde olması aykırılıktır. Bir süre sonra fiyatların da yükselişe geçeceğini haber verir (pozitif ıraksama). Fiyatlar bir önce yaptığı tepeden daha yüksek bir tepe yaparken, CCI fiyatların ilk tepe yaptığı yerde tepe yapmış fakat fiyatlar ikinci daha yüksek tepeye giderken CCI kendisinin bir önceki tepesine ulaşamıyorsa bu durum fiyatların kısa bir süre sonra aşağı döneceğini gösterir (negatif ıraksama).
Aşağıda 04/01/1999 ve 03/09/1999 tarihleri arasında Akçansa Çimento'ya ait fiyat ve 10 günlük CCI grafikleri görülmektedir. CCI’daki fiyat grafiğine aykırı yükseliş ve alçalışlar (pozitif ve negatif ıraksamalar), fiyatların dönme noktaları çizilen trendler yardımıyla belirtilmiştir

[chuckydoll]

Tanım
A/D (Accumulation/Distribution Index, Alım/Dağıtım Endeksi) işlem adedi (volume) ve hisse senedi fiyatlarındaki (price) değişimin birleştirildiği bir momentum göstergesidir. İşlem adedi ve fiyatlardaki hareketleri birleştirerek fiyatların trendinin sürüp-sürmeyeceği konusunda fikir verir. Önemli fiyat hareketleri ve bu fiyat hareketleri ile işlem adedinin birleştirilmesi bu indikatörün dayanak noktası, temelidir.
A/D, aslında daha popüler olan Denge İşlem Adedi (On Balance Volume, OBV) indikatörünün değişimidir. Her iki indikatör de fiyatlarla birleştirilmiş işlem adedinin karşılaştırılması yoluyla fiyatlarda değişimin olup olmayacağını denemektedir.
Bu göstergenin temel olarak söylediği şey; bir fiyat hareketi ne kadar çok işlem adedi ile gerçekleşirse o kadar güvenilirdir. Şöyle ki;
A/D’nın yükselişte yani trendinin yukarı olması, hisse senedinin toplandığını gösterir. En güvenli olan fiyatlardaki yukarı hareket ile birleştirilmiş işlem adedinin olmasıdır.
A/D’nın düşüşte yani trendinin inişte olması, hisse senedinin elden çıkarıldığını, dağıtıldığını gösterir. En güvenli olan fiyatlarda aşağı inen hareket ile birleşmiş işlem adedinin olmasıdır.

Formül
Hesabında her günkü işlem adedinin belli bir oranı (bu oran fiyat değişimlerine bakılarak hesaplanır) bir önceki günün kümülatif toplamına eklenir veya çıkarılır. Göstergenin hesaplanış formülü;



Bu formülde;
close: Hisse senedinin gün sonu kapanış fiyatı
high: Hisse senedinin gün içi en yüksek değeri
low: Hisse senedinin gün içi en düşük değeri
volume: Hisse senedinin gün içi işlem adedi
A/D (Önceki): Hisse senedinin bir önceki A/D değeri
Bu formüle göre kapanış fiyatı gün içi en yüksek değere yakın ise bu durumda günlük işlem adedinin hesaplanan oranı kadar bir miktar A/D (Önceki)’ye eklenir. Eğer kapanış fiyatı en düşük değere yakın ise günlük işlem adedinin hesaplanan oranı kadar bir miktar A/D (Önceki)’den çıkartılır. Bir başka olası bir durum da; kapanış fiyatının tam olarak günün en yükseği ve en düşüğü arasında yer almasıdır. Bu durumda; formüle göre bir ekleme ve çıkarma işlemi yapılmayacaktır.

[chuckydoll]

A/D göstergesi yukarı gittikçe hisse senedin alındığı (toplandığı), aşağı gittikçe hisse senedinden çıkış olduğu düşünülmektedir.

Al/Sat Sinyalleri
Gösterge belli bir noktaya ulaşıp da tekrar yükselmeye başlarsa AL kararı, belli bir tepe yaptıktan sonra ise düşmeye başlarsa SAT kararı alınır.
Aşağıda Yapı Kredi Bankası hisse senedinin 04/01/1999-01/06/1999 zaman aralığındaki fiyat grafiği ve Accumulation Distribution göstergesi görülmektedir. Bu göstergeye göre AL/SAT noktaları, hisse senedinin toplandığı, elden çıkarıldığı noktalar (birkaç al/sat sinyalinin olduğu nokta örnek olarak verilmiştir, aslında bu noktalar aşağıda gösterilenden daha fazladır) belirtilmiştir.


Genellikle göstergenin dip yaptığı noktalarda artık bu hisse senedi yatırımcıları bezdirmiştir ve çıkışlar hızlanmıştır. Bu arada tecrübeli ve uzman yatırımcılar artık hisse senedinin daha fazla aşağı gitmeyeceğini görürler ve alıma geçerler. Bu da A/D endeksini yükseltmeye başlar. Aksi durumda ise; yani gösterge önemli bir tepeye ulaştığında hisseye talep çok artmıştır ve küçük yatırımcı alıma başladığında tecrübeli yatırımcılar satmaya başlarlar ki bu da göstergeyi aşağı çevirir.

[chuckydoll]

Aykırılıklar; eğer A/D göstergesi yukarı eğim yaparken fiyatlar aşağı eğim içindeyse bir süre sonra fiyatların artacağı (pozitif ıraksama), tersi durumda ise; yani, A/D göstergesi aşağı eğimli iken fiyatların artıyor olması bir süre sonra fiyatların düşeceğine işaret eder (negatif ıraksama).
A/D göstergesi ile hisse senedi fiyat grafiği arasındaki aykırılıklar yakında olacak değişimi ima etmektedir. Aykırılık oluştuğunda; hisse senedi fiyatları genellikle A/D’deki değişimi onaylar.
Aşağıda 04/01/1999-14/09/1999 zaman aralığındaki Birlik Mensucat hisse senedinin fiyat grafiği ile Accumulation Distribution göstergesi arasındaki aykırılık görülmektedir. Hisse senedinin fiyat grafiği düşüş trendinde iken A/D göstergesi yatay trend içindedir. Bu durum bir süre sonra fiyatların düşüş trendinden çıkıp yükseleceğini göstermektedir.

[chuckydoll]

Tanım
CO (Chaikin Oscillator, Chaikin Osilatörü); Marc Chaikin tarafından geliştirilmiştir. Joseph Granville ve Larry Williams onun yaptıklarının öncülüğünde çalışmalarını genişletmişlerdir. Chaikin’in geliştirmiş olduğu bu gösterge daha çok A/D(Accumulation/Distribution Index, Alım/Dağıtım göstergesi) göstergesini temel alarak hesaplanmıştır. Chaikin Osilatörü de bir işlem miktarı (adedi, volume) göstergesidir.
Genellikle fiyatlarla işlem miktarı doğru orantılı olarak hareket etmektedir. Yani işlem miktarı artarken fiyatlar artmakta ve işlem miktarı düşerken fiyatlar düşmektedir. Aksi durum sözkonusu olduğunda ise; önemli trend değişimleri meydana gelmektedir. İşte CO bu gibi durumların saptanmasına yöneliktir.
Marc Chaikin'e göre gösterge 3 ana bölümden oluşmaktadır;


Hisse senedi gün içindeki en düşük ve en yüksek değerlerinin ortalama değerinden ((en yüksek+en düşük)/2) daha yukarıda kapanmakta ise hisse senedinde alım vardır. Aksine, altında kapanmakta ise; hisse senedi elden çıkarılmakta yani dağıtılmaktadır. Bir başka ifadeyle; göstergenin yükselen bir seyir izlemesi hisse senedine alım yapıldığını, düşen bir seyir izlemesi ise; hisse senedinden çıkış olduğunu yani satışların geldiğini gösterir.
İşlem miktarı kuvveti temsil ettiğinden ve hisse senetleri ancak sağlıklı artan işlem miktarı ile yukarı gidebileceklerinden, hisse senedinin fiyatı artarken işlem adedinin azalması çıkış trendinin sağlıklı olmadığını gösterir. Çünkü; hisse senedinin fiyatı artarken işlem miktarının düşüyor olması artık hisseye ilginin azaldığına, artış ivmesinin zayıfladığına ve fiyatların aşağı döneceğine işaret eder. Tam tersine, düşüşe geçen hisse senetlerinde işlem miktarı başlarda genellikle az olup, hisse senetleri artık iyice değer kaybettiklerinde artış gösteriyor ise düşüş trendinin bitmek üzere olduğunu gösterir. Eğer fiyatlar düşerken işlem miktarı artarsa, hisse senedinden önemli derecede bir çıkış olduğu gözlenir.
Chaikin Osilatörü ile hem kısa hem de orta vadede hisse senedine giriş ve çıkışların analiz edilmesiyle trend değişim sinyalleri alınabilmektedir.

Formül
CO (Chaikin Oscillator, Chaikin Osilatörü)
Chaikin Osilatör; Accumulation Distribution göstergesinin üç günlük üssel hareketli ortalamasından (exponential moving average, EMA) on günlük üssel hareketli ortalaması çıkarılarak hesaplanır.
CO= A/D(EMA-3) - A/D(EMA-10)
CO= Chaikin Oscillator (Chaikin Osilatörü)
EMA= Exponential Moving Average (Üssel Hareketli Ortalama)
A/D(EMA-3)= Accumulation/Distribution (Alım/Dağıtım) göstergesinin 3 günlük üssel hareketli ortalaması
A/D(EMA-10)= Accumulation/Distribution (Alım/Dağıtım) göstergesinin 10 günlük üssel hareketli ortalaması

A/D göstergesinin formülü daha önce verildiği için burada değinilmemiştir. Formüle ilişkin daha fazla bilgi için bkz. Accumulation/Distribution Index

EMA (Exponential Moving Average, üssel Hareketli Ortalama)
EMA= (Bugünkü Kapanış*Üssel Yüzde Oranı)+(Dünkü EMA*(1- Üssel Yüzde Oranı))


Üssel Yüzde Oranı (Exponential Percentage)=
n= Dönem Sayısı
EMA= Exponential Moving Average (üssel Hareketli Ortalama)
NOT:
EMA hesaplamaya başlarken; Dünkü EMA yerine bir önceki kapanış değeri kullanılmalıdır.

[chuckydoll]

Aykırılıklar (Iraksama, Divergence)
Hisse senedinin fiyatı ile Chaikin Osilatörü arasındaki uyumsuzluklar yani aykırılıklar bu göstergede de önem taşımaktadır. Hisse senedi fiyatının gittiği yönde gitmeyip bir önceki seviyesine erişemeyen gösterge, bir de yön değiştirip ters tarafa gitmeye başlamakta ise; duruma göre taban veya zirveye gelinmiştir.
Aykırılık durumlarının dikkatle incelenmesi gerekmektedir. Özellikle orta vadeli aykırılıklar önemli ipuçları vermektedir. Aykırılıktan kastettiğimiz şey ise şöyle açıklanabilir;
Hisse senedi fiyatlarıyla gösterge aynı trendi göstermelidir. Osilatör aşağı trend yaparken, fiyatlar yukarı bir seyir izliyorsa bu bir aykırılıktır ve bir süre sonra fiyatların düşeceğine işaret eder (Negatif Iraksama). Tam aksi durumda ise; yani osilatör yukarı trend çizerken, fiyatlar azalış trendi gösteriyorsa bir süre sonra fiyatlar yukarı dönecek demektir (Pozitif Iraksama).
Aşağıdaki grafikte 04/01/1999 ve 29/09/1999 tarihleri arasında Otokar hisse senedinin fiyat grafiği, Chaikin Osilatörü ve ikisi arasındaki aykırılık görülmektedir. Bu grafiklere göre CO iniş trendinde iken, fiyatlar çıkış trendindedir. Bu aykırılıktan CO fiyatların düşeceğini önceden haber vermiş ve fiyatlar belli bir seyirden sonra düşüşe geçmişlerdir.

[chuckydoll]

Marc Chaikin bu göstergenin özellikle fiyatların uzun vadeli hareketli ortalaması (90 günlük, 50 günlük,...) ile birlikte kullanılmasını, yorumlanmasını önermektedir. Şöyle ki;
Hisse senedi 50 günlük hareketli ortalamasının üstünde seyretmekte ise ve yukarı yönde gitmekte ise, göstergenin "0" çizgisinin altında iken yönünün yukarı dönmesi, AL siyali olarak algılanmalıdır. Tam tersine, hisse senedi 50 günlük hareketli ortalamasının altında giderken ve gösterge "0" çizgisi üzerinde iken yönünün aşağı dönmesi, SAT sinyali olarak değerlendirilmelidir.
Hareketli ortalamalarda alınacak gün sayısı tercihe göre seçilebilir.
Aşağıdaki grafikte 04/01/1999 ve 29/09/1999 tarihleri arasında Otokar hisse senedinin fiyat grafiği, Chaikin Osilatörü, fiyat grafiğinin 50 günlük hareketli ortalaması ve bunlardan çıkarılan AL/SAT noktaları görülmektedir.

Not:
Her teknik analiz aracında olduğu gibi bu gösterge de tek başına kullanılmamalı, bir dizi diğer araçlarla da desteklenmelidir. Mesela Chaikin bu göstergenin yukarıda bahsedildiği gibi fiyatların uzun vadeli hareketli ortalaması ve özellikle zarf bantları (envelopes, hisse senedi fiyatlarının dalgalanma alt ve üst sınırlarını göstermektedir) ile birlikte kullanımını önermektedir.

[chuckydoll]

Günümüzde uygulanan yatırım stratejilerinin bilimsel ve sistematik bir şekilde yürütülmesinin amacı, karı maksimize etmeye çalışılırken diğer yandan da kaybetme riskini minimize etmektir. Hisse senedi, vadeli işlem (future) piyasaları gibi riski diğer yatırım araçlarına göre daha fazla olan piyasalarda geliştirilen analiz yöntemleri ile oynak ve trendi çok belirgin olmayan durumlarda dahi doğru yatırım kararları alınabilir hale gelmiştir.
Bilgisayar teknolojisindeki hem yazılım hem de donanım konusundaki gelişmeler, yayınlanmış faydalı kitaplar ve makaleler bilinçli ve sistematik yatırımcıların piyasayı tanımlamalarını ve doğru zamanda doğru karar verme yeteneğini daha da kolaylaştırmıştır.
Genel olarak bilindiği gibi, hisse senedi piyasasında değerli bilgi ve haberler düzgün bir şekilde yayılmaz, tersine yanlış yönlendiren, test edilmemiş, abartılmış haberler çok hızlı bir şekilde yatırımcının kulağına gelir ve büyük çoğunluğunun yanlış kararlar almasına sebep olur. Piyasa her zaman bizlerden daha erken bir zamanda ve daha doğru olan bilgiye ulaşmakta ve genelde sıradan bir mantığın tersine hareket etmektedir. Bu sebeple duygusal olarak verilen kararlarla karımızı maksimize etmemiz çok zor olacaktır. Disiplinli takip kadar doğru edinilmiş bilgi de büyük önem taşımaktadır.
Başarılı bir analiz için öncelikle geçmişte başarılı metodlar uygulamış olan yatırımcıların tecrübelerinden faydalanmak gerekmektedir. Geçmişe dönük yapılan çalışmalardan çıkarılan en önemli sonuç; piyasanın bazı davranış şekilleri -özellikle de uzun dönemli tepkileri- zaman içerisinde çok büyük değişiklikler göstermediği yönündedir. Gelecekte yaşanacak olaylar geçmişte yaşananlardan çok farklı olsa bile, piyasanın bu olaylara verdiği tepkiler geçmişteki tepkilere benzer tepkilerdir.

Piyasa hareketlerini tanımlamak amacıyla oluşturulmuş olan teknik analiz yöntem ve indikatörleri, hisse senetlerinin geçmişte gördükleri en düşük, en yüksek ve kapanış fiyatı ile işlem hacmi verilerinden faydalanarak gelecekte o hissenin izleyeceği trend hakkında yorumlar yapmayı mümkün kılmıştır.
Hisse senetlerinin fiyat verilerinden yola çıkılarak oluşturulmuş indikatörlerin dışında, piyasayı bir bütün halinde değerlendiren ve piyasadaki değişimleri ölçmemize yarayan "Teknik Market İndikatörleri" oluşturulmuştur. Market İndikatörleri olarak da adlandırılan bu indikatör grubu, birebir hisse senetleri ile değil, piyasanın bütünü ile ilgilenmektedir.
Bir hisse senedine ait olan veriler, onun en düşük, en yüksek ve kapanış fiyatı ile işlem hacmi verileri ile, hisse senedi hakkında yayınlanmış raporlardan meydana gelen kısıtlı sayıda veriden oluşmaktadır. Halbuki bir bütün olarak piyasayı ele aldığımızda, o gün sonunda düşenlerin, yeni yüksek yapanların sayısı, bono ihaleleri ve faiz oranları gibi pek çok göstergenin hisse senedi fiyatlarını etkilediğini görmekteyiz. Görüldüğü gibi Market İndikatörleri, fiyat ve işlem hacminden daha fazla bilgiyi içerdiği için teknik analize bir derinlik katmaktadır.
Market İndikatörlerinin mantığı, pek çok hisse senedinin -eğer kendisi ile ilgili özel bir durum yoksa- piyasanın toplu halde izlediği yönde hareket ettiği varsayımına dayandırılmaktadır. Eğer piyasada bir yükseliş varsa, hisse senetlerinin pek çoğu bu yükseliş trendini izleyecektir. Tersi durumda yani piyasa düşüş trendinde ise pek çok hisse senedi de düşüş gösterecektir. Bu korelasyonu gözönünde bulunduran teknik analistler, -özellikle farklı ülkelerin hisse senetlerini de portföyleri içerisine alan fon yöneticileri- piyasanın genel gidişatını gözönünde bulundurarak yapılan yatırımların daha fazla kar getireceğine ve daha az risk taşıdığına inanmaktadırlar. Örneğin "Top Down Approach" olarak bilinen bir yaklaşım modeline göre, bir ülkenin hisse senedi piyasasına girmek isteyen yatırımcılar, öncelikle sözkonusu piyasanın genel gidişatına bakarlar, ardından sektörel incelemeleri yaptıktan sonra şirket ve hisse senedini değerlendirir ve satınalma kararını verirler. Bu sürecin başlangıcında yani piyasa trendini belirleme aşamasında kullanılan metodlardan biri de Market İndikatörleridir.

Teknik analiz çeşitli yöntemlerle piyasanın duygusal boyutunu inceleyen bir metodlar topluluğudur. Yatırımcıların güven ve beklentilerindeki değişiklikler fiyata yansımakta ve fiyattaki hareketler de trendi oluşturmaktadır. Geçmiş yıllarda piyasanın genel hareketini (trendini) belirlemek amacıyla çok sayıda Market İndikatörü tanımlanmıştır. Bunlar genel olarak üç ana grupta toplanmaktadır: Breadth (Genişlik), Sentiment (Duygu) ve Monetary (Parasal) indikatörler.

[chuckydoll]

Breadth (genişlik) indikatörü, piyasadaki duygusal hareketleri ölçen indikatörlerden biridir.
Piyasada işlem gören hisse senetlerinden düşenler ve yükselenlerin sayısından hareketle piyasanın güçlü veya zayıf olduğu konusunda fikir vermektedir. Yükselen veya düşen hisse senetlerinin sayısında bir düşüş görülürse bu durumda piyasada bir şüphe uyanmaktadır.

Advance/Decline (Yükselenler/Düşenler),
Volume (İşlem Hacmi),
New High/New Low (Yeni Yükselenler/Yeni Düşenler)
olmak üzere üç gruptan oluşmaktadır.

Advance/Decline (Yükselenler/Düşenler) İndikatörleri
En çok kullanılan Market İndikatörlerinden olan Advance/Decline grubu, günlük veya haftalık olarak yükselen ve düşen hisse senedi sayılarından hareketle piyasanın genişliği hakkında birer gösterge olarak kullanılmaktadır. Eğer yükselen hisse senetlerinin sayısı düşen hisse senetlerinin sayısından fazla ise piyasanın yükseleceği, tersi durumda da yani düşen hisse senetlerinin sayısının yükselen hisse senetleri sayısından fazla olduğu durumlarda da piyasanın düşeceği çıkarımı yapılabilir.
Yükselen ve düşen hisse senedi sayılarından toplam, fark veya oranları alınarak elde edilen rakamlarla grafikler oluşturulmakta ve bu grafiklerle piyasa endeks grafikleri karşılaştırılmak suretiyle genel gidişat hakkında yorumlar yapılabilmektedir. Bir indikatör türünde Market indikatör grafiği ile piyasa endeks grafiğinin yakınsama veya ıraksaması anlamlı olurken, bir diğerinde osilatörler gibi belli bir aralığın alt veya üst sınırlarının aşılması bize genel gidişat hakkında fikir verebilir.
Advance/Decline indikatörlerinin üç alt grubu vardır:

Advance Decline Line (Yükselenler/Düşenler Doğrusal - Kümülatif)Piyasanın genel endeksi ile karşılaştırma yapılabilmesi amacıyla oluşturulmuş, kümülatif bir piyasa indikatörüdür. Aldığı değerden daha çok izlediği trend anlam taşımaktadır ve bu sebeple de istenildiği zaman hesaplamaya başlanabilir.
Öncelikle işlemlere, kümülatif toplamı negatif değerlere götürmeyecek büyük bir sayı belirlenerek başlanır. Gün sonunda yükselen ve düşen hisse senedi sayısı belirlenir, bunların farkı başta belirlenen sayıya eklenir. Ertesi gün için de yine yükselenler ve düşenlerin farkı alınır, çıkan sonuç bir önceki günün süregelen kümülatif toplamına eklenir. Bu şekilde oluşturulan sayı dizisinin grafiği piyasa endeksleri ile birlikte değerlendirilerek trend hakkında yorumlar yapılır.

Advance/Decline Noncumulative (Kümülatif olmayan Yükselenler/Düşenler)
Her gün için yükselenler ve düşenler belirlenir, yükselenlerin sayısından düşenlerin sayısı çıkarılır. Çıkan sonuç toplam işlem gören hisse senedi sayısına bölünür. Günlük ve haftalık verilerin kullanılabildiği Advance/Decline Noncumulative (Kümülatif Olmayan Yükselenler/Düşenler) indikatöründe çok oynak sonuçlardan kaçınmak için 10 periyodluk basit hareketli ortalama kullanılması tavsiye edilmektedir.
Bu endeksin ardındaki teori, hisse senedi fiyatlarındaki artışın ardından piyasanın güçleneceği veya tersine fiyatlardaki düşüşten sonra piyasanın zayıflayacağı düşüncesidir.

Breadth Advance/Decline (Yükselenler/Düşenlerin Genişliği) İndikatörleriYükselen hisse senetlerinin sayısı, yükselen ve düşen hisse sentlerinin sayısının toplamına bölünür. Çıkan sonuçların 10 günlük basit hareketli ortalaması alınır. Yüksek çıkan sonuçlar yükselecek bir piyasanın işareti sayılabilir.

Volume (İşlem Hacmi) İndikatörleri
İşlem Hacmi, yatırımcıların piyasaya yaklaşımlarındaki değişimlerin yoğunluğunu gösteren bir indikatördür. Eğer hisse senetlerinin fiyatları artarken işlem hacminde de bir yoğunluk görülüyorsa, bu olumlu bir gelişme olarak nitelendirilmektedir.
Önemli bir gösterge olan işlem hacmi verilerinden Market İndikatörlerinde de yararlanılmaktadır. Günlük bazda yükselen ve düşen hisse sentlerinin işlem hacmi verilerini kullanarak yapılan hesaplamalar sonucunda genel piyasa trendi hakkında fikir sahibi olmak mümkündür. İki çeşit işlem hacmi indikatörü vardır.

Cumulative Volume (Kümülatif İşlem Hacmi)
Advance/Decline Line (Doğrusal Yükselenler/Düşenler) gibi Cumulative Volume (Kümülatif İşlem Hacmi) indikatörü de süregelen kümülatif toplamlardan oluşmaktadır. Her günün yükselen hisse senetlerinin işlem hacmi değerinden düşen hisse senetlerinin işlem hacmi değeri çıkarılır (buna net işlem hacmi değeri de denilmektedir), çıkan sonuç bir gün öncenin kümülatif toplam değerine eklenir.
Çıkan sonuçlardan oluşturulan grafik, piyasanın endeksi ile karşılaştırılarak gelişecek trend hakkında yorum yapılmaktadır.

Upside/Downside Ratio (Aşağı/Yukarı Oranı)
Upside/Downside Ratio (Aşağı/Yukarı Oranı), yükselen hisse senetlerinin işlem hacmi değerinin düşen hisse senetlerinin işlem hacmi değerine bölünmesi ile bulunmaktadır. 10 günlük hareketli ortalama kullanıldığı taktirde oynak ve yanıltıcı sonuçlardan kaçınmış oluruz.

New High/New Low (Yeni En Yüksek/Yeni En Düşük) İndikatörü
Gün içerisinde New High (Yeni En Yüksek) veya New Low (Yeni En Düşük) fiyatına ulaşan hisse senetlerinin sayısından yola çıkılarak oluşturulan indikatör grubudur.

Bir hisse senedinin New High (Yeni En Yüksek) veya New Low (Yeni En Düşük) fiyatı gördüğünü söyleyebilmek için 52 haftalık bir dönem içinde mukayese yapılması gerekmektedir. 1930'lu yıllardan 1978 yılına kadar kullanılan zaman aralığı, 2,5 aydan 14,5 aya kadar bir zaman aralığıydı. Yani 1 Ocak ile Mart ortası arasında gerçekleşen bir fiyatın New High (Yeni En Yüksek) ve New Low (Yeni En Düşük) fiyat olarak değerlendirilebilmesi için, bir önceki yılın 1 Ocak gününden fiyatın gerçekleştiği güne kadar geçen zaman içerisinde fiyat karşılaştırması yapılmaktaydı. Mart Ortasından daha sonra gerçekleşen fiyatın New High (Yeni En Yüksek) ve New Low (Yeni En Düşük) olarak değerlendirilebilmesi için kullanılan zaman aralığı ise o yılın 1 Ocak gününden fiyatın gerçekleştiği güne kadar olan zamandı. 1978 yılından itibaren de karşılaştırma yapılan zaman aralığı 52 hafta olarak kabul edilmiştir.
Günlük veya haftalık değerler kullanılarak hesaplanan New High/New Low (Yeni En Yüksek/Yeni En Düşük) indikatörünün iki alt grubu vardır:

High Low Logic (Yüksek/Düşük Mantık) İndikatörü
Her gün new high (yeni en yüksek yapan) ve new low (yeni en düşük yapan) hisse senetlerinin sayısı belirlenir. Bu iki değerden küçük olanı toplam işlem gören hisse senedi sayısına bölünür. Günlük veya haftalık fiyat verileri üzerinden 10 periyodluk basit hareketli ortalama ile hesaplanması tavsiye edilmektedir.
Bu indikatörün ardındaki mantık, bir gün içerisinde çok sayıda hisse senedi yeni en yüksek veya yeni en düşük değeri görebilir; fakat bu durum aynı gün içerisinde gerçekleşmeyecektir. High Low Logic endeksinde yeni yükselen veya yeni düşen hisse senetleri toplam değerinden hangisi küçükse o değer hesaplamada kullanıldığı için, bu indikatörün değeri genelde küçük bir sayı olacaktır.

New High/New Low Ratio (Yeni En Yüksek/Yeni En Düşük Oranı) İndikatörü
New High (Yeni En Yüksek) değeri gören hisse senetlerinin sayısı, New Low (Yeni En Düşük) değeri gören hisse senetlerinin sayısına bölünür. Günlük veya haftalık fiyat verileri üzerinden 10 periyodluk basit hareketli ortalama ile hesaplanması tavsiye edilmektedir.
Bir hisse senedinin New High (Yeni En Yüksek) veya New Low (Yeni En Düşük) fiyatı gördüğünü söyleyebilmek için 52 haftalık bir dönem içinde mukayese yapılması gerekmektedir. 1930'lu yıllardan 1978 yılına kadar kullanılan zaman aralığı, 2,5 aydan 14,5 aya kadar bir zaman aralığıydı yani 1 Ocak ile Mart ortası arasında gerçekleşen bir fiyatın New High (Yeni En Yüksek) ve New Low (Yeni En Düşük) fiyat olarak değerlendirilebilmesi için, bir önceki yılın 1 Ocak gününden fiyatın gerçekleştiği güne kadar geçen zaman içerisinde fiyat karşılaştırması yapılmaktaydı. Mart Ortasından daha sonra gerçekleşen fiyatın New High (Yeni En Yüksek) ve New Low (Yeni En Düşük) olarak değerlendirilebilmesi için kullanılan zaman aralığı ise o yılın 1 Ocak gününden fiyatın gerçekleştiği güne kadar olan zamandı. 1978 yılından itibaren de karşılaştırma yapılan zaman aralığı 52 hafta olarak kabul edilmiştir

[chuckydoll]

Sentiment İndikatörleri yatırımcıların umut ve fikirleri üzerine kurulmuş indikatör grubudur. Hisse senedini tek başına ele aldığımızda, bu hisse senedi hakkında yatırımcının beklentisini yansıtan sadece fiyat bilgisidir. Halbuki piyasayı bir bütün olarak ele aldığımızda küçük yatırımcının alım-satım miktarları ve tercihleri, yatırım uzmanlarının tavsiyeleri gibi bir çok gösterge bize fikir vermektedir.
Teknik analistler Sentiment (Duygusal) İndikatörleri "Ters İndikatörler" olarak da adlandırmaktadırlar; çünkü uzmanlara göre bireysel yatırımcıların beklentisi piyasanın yükseleceği yönünde ise büyük ihtimalle bunun tersi gerçekleşecektir. Benzer şekilde küçük yatırımcı piyasanın düşmesini bekliyorsa uzmanlar yükseliş beklentisi içine girerler.
Sentiment (Duygusal) İndikatörleri dört grupta inceleyebiliriz:

Advisory Sentiment (Öneri) Endeksi
Zıt düşünce endeksi olarak da bilinen Advisory Sentiment (Öneri) endeksi yüksek miktarda hisse senedi alım-satımlarını dikkate alan bir indikatördür. Kurumsal yatırımcıların alım-satım eğilimlerini inceleyerek, uzmanların piyasa hakkındaki beklentilerini göstermektedir.

Hisse senedi piyasası ile ilgili 100 kadar yorum yazısı dikkatle okunup, yükseliş ve düşüş beklentisi içerisinde olanlar ayrılır, genel eğilim hangi trend hareketini öneriyorsa piyasanın bunun tersine bir gidişat sergileyeceği çıkarımı yapılır.
Genel kanıya göre, uzman yatırımcılar piyasanın önemli dönüş noktalarında genelde yanlış kararlar vermektedirler. Eğer uzman yatırımcılar yükseliş beklentisinde ise hisse senedi fiyatlarında düşüş görülecektir. Tersi durumda ise yani uzman yatırımcılar önemli bir dönüş noktasında düşüş beklentisinde ise muhtemelen hisse senedi fiyatları yükselecektir.
Haftalık veriler üzerinden 4 periyodluk basit hareketli ortalama uygulaması tavsiye edilmektedir.

Odd Lot Balance (Düşük Adet Denge) Endeksi
Odd Lot (Düşük Adet), sayısı 100 adetten daha az olan alım-satım miktarları için kullanılan bir tanımdır. 100'den az miktarda yapılan satım işlemleri sayısını, yine 100'den az miktarda yapılan alım işlemleri sayısına bölerek bulunan Odd Lot Balance (Düşük Adet Denge) endeksi, duygusal bir piyasa endeksidir.
Küçük yatırımcıların genelde düşük miktarda alım-satım yaptıkları gerçeği ve piyasanın dönüş noktalarında genelde yanlış kararlar verdikleri düşüncesinden hareketle oluşturulmuş bir Market İndikatörüdür. Günlük veriler üzerinden 10 periyodluk basit hareketli ortalama kullanılırsa aşırı oynak verilerin önüne geçilmiş olur.

Put/Call Ratio (Put/Call Oranı) İndikatörü
Ülkemizde henüz uygulaması olmayan fakat Avrupa ve Amerika borsalarında gerçekleşen Opsiyon (Option) işlemlerinden türetilmiş bir indikatördür. Gün içerisinde yapılan tüm Put Optionlarının toplam işlem hacmini yine gün içerisinde yapılan tüm Call Optionlarının toplam işlem hacmine bölünmesi ile bulunmaktadır.

Specialist Short Ratio (Uzmanların Açığa Satış Oranı)
Amerika piyasasında uzman yetkisini almış olan kişiler, kanunen belirlenmiş çerçeveler içerisinde ellerinde olmayan hisse senetlerini eğer fiyatta düşüş beklentileri varsa açığa satıp, daha sonraki günlerde bu hisse senedini geri alabilmektedirler. Yüksek fiyata satıp düşük fiyata tekrar geri alarak aradaki fark kadar gelir elde ederler. New York Borsası'nda her hafta bu uzman yetkili kişilerin alım-satım miktarlarını da ayrı olarak belirtmek üzere açığa satış işlem miktarları açıklanmaktadır. Uzmanların kararlarının bireysel yatırımcılara göre daha doğru olduğu varsayımından hareketle, uzman yatırımcıların yaptıkları toplam açığa satış işlem sayısını toplam gerçekleşen açığa satış işlem sayısına bölerek Specialist Short Ratio (Uzmanların Açığa Satış Oranı) bulunmaktadır. Düşük çıkan sonuçlar yükselişi işaret etmektedir.

[chuckydoll]

Monetary (Parasal) İndikatörler, faiz oranları ile hisse senedi piyasası arasındaki ters ilişki üzerine oluşturulmuştur. Yatırımcılar paralarını kendilerine en fazla getiri verecek olan finansal araçlara yatıracaklardır. Eğer faiz oranlarında bir düşüş olursa devlet tahvili, hazine bonosu, fonlar gibi faiz oranlarına bağlı olan enstrümanların getirilerinde de düşüş görülecek, böylece hisse senedi piyasası daha karlı duruma gelecektir.

Üç çeşit parasal gösterge vardır:

Fed Funds-Discount Rate Spread (İnterbank Gecelik Faiz Oranı-İskonto Oranı Makası) Endeksi
İskonto Oranı'nın, başka bir deyişle Merkez Bankasına borçlanma faiz oranı ile İnterbank faiz oranı arasındaki fark (makas) pozitif ise yani İnterbank faiz oranı İskonto Oranından (Merkez Bankası'na borçlanma oranından) yüksek ise, İskonto oranı muhtemelen yükselecektir. Diğer yandan makas negatif ise yani İnterbank faiz oranı Merkez Bankası'na borçlanma oranından düşük ise, İskonto Oranı'nın kesintiye uğrayacağı söylenebilir.
İskonto oranındaki yükselme, yani Merkez Bankası'na borçlanma maliyeti yükseldikçe hisse senedi fiyatlarında bir düşüş beklenebilir, bundan dolayı makastaki pozitif büyüme düşüş trendini işaret etmektedir. Benzer şekilde İskonto oranında düşüş gerçekleşirse yani makasta negatif genişleme görülürse hisse senedi fiyatlarında bir yükseliş olacağı söylenebilir.

Three Steps and a Stumble (Üç adım ve bir sapma) İndikatörü
Bu indikatör, hisse senedi piyasasındaki düşüş hareketlerini tahmin etmede oldukça başarılı sonuçlar veren bir indikatördür.
Merkez Bankası, İskonto oranı, ihtiyati karşılık oranı veya bankaların rezerv karşılık oranlarından herhangi birini üç kez ardarda arttıracak olursa, hisse senedi fiyatlarında önce bir sapma, ardından da bir düşüş görülecektir.

Two Tumbles and a Jump (İki düşüş ve bir sıçrama) İndikatörü
Merkez Bankası, İskonto oranı, ihtiyati karşılık oranı veya bankaların rezerv karşılık oranlarından herhangi birini iki kez ardarda düşürecek olursa, hisse senedi fiyatlarında yükseliş görüleceği söylenebilir.
Teknik Analistler çalışmalarında genelde Market İndikatörlerden birkaç tanesini bir model haline getirip kullanmaktadırlar. Oluşturulan modelde, herbir indikatöre eşit ağırlık verilebileceği gibi, ayrı ayrı test ettikten sonra piyasa içinde en güvenilir sonuçları verenlere daha fazla ağırlık veren bir model de oluşturulabilir.

[özyengec]

sn chuckydoll emeğine göz nuruna sağlık böyle bilinçli yazılarınızın devamını diliyorum

[IMPERATOR]

eline sağlık kardeş