Fonlarda Güvenlik/Risk ve Sistemin İşleyişine Genel Bir Bakış.
Tüm yatırımcılar hangi finansal enstrümana yatırım yaparlarsa yapsınlar, olası riskleri , kötü durumları da hesap etmek zorundalar.
Bu kapsamda bilinçli bir yatırımcı, yatırım yaptığı fonların risk değerini de bilmeli ve buna hazırlıklı olmalıdır.
Sözgelimi, 100 bin liralık hisse fonu alan biri, bazen bir günde 6-7 aylık mevduat getirisi kadar eksi yazabileceğini de bilmeli buna hazır olmalıdır.
Bu şekilde bakıldığında, en risksizden riskliye fonlar,
para piyasası
kısa vadeli borçlanma araçları
ort-uzun vadeli borçlanma araçları
değişkenler ve eurobond fonlar
hisse fonlar
olarak kabaca sınıflandırılabilir.
Yukarıdan aşağı gittikçe risk artacak, ama beklenen uzun vade getiri de artacaktır. Ancak riskin artması daha büyük dalgaları da olağan hale getirecektir. Bunun mutlaka farkında olunmalı, hamleler buna göre yapılmalıdır.
İdeal portföy kurguları ile ( daha önce başka bir başlıkta bahsetmiştim ) bu riskler bir miktar törpülenebilir.
Ancak şu da unutulmamalıdır ki, uzak kıtalara ulaşmak için biraz büyük dalgalara maruz kalmak gerekir. Yani risk sınırlaması, getiri sınırlamasına da neden olacaktır.
Burada önemli olan, bu getiri dalgalanmalarını kendi kişilik, psikoloji ve gelirinize göre ideal ölçüde ayarlamak, optimize etmektir.
Peki fonlarda genel olarak işleyiş prensibi nedir. ?
Tefaş üzerinden işlem gören fonlarda, diyelim ki siz 50 liralık A kurumunun BBB fonunu aldığınızda, paranız A kurumuna gitmez., para saklamacı kuruluşta kalır, ancak siz A kurumuna saklamacı kuruluşta o miktarda paranızın kullanma hakkını devredersiniz.
Yani ola ki aracı kurum ya da fonu yöneten portföy firması mali zorluğa düşer , ya da batarsa, artık fonu yönetemeyecek hale gelirse, fon havuzu bundan etkilenmez, düzenlemeci kuruluş/regülatör tarafından fona talip yönetici kurum/kuruluş aranır, bulunmazsa en son fiyatı üzerinden tasfiye olur. Geçmişte bir çok başka kurumun çıkardığı fonlar şu anda bambaşka kurumlar tarafından yönetilmeye devam etmektedir.
Dolayısıyla bu anlamda riskleri yoktur. ( serbest ve özel fonlar hariç- onlarda işleyiş farklıdır )
Riskleri , getiriler anlamındadır. Bir fonun kağıt üstünde 3 günde %50 kaybetmesine engel bir durum yoktur. Teoride mümkündür.
Piyasada işlem gören anlık alınıp satılabilen byf fonlar dışındaki klasik tefaş fonlarında fiyatlar arz/talep ile oluşmaz. Günlük olarak büyüyen ya da küçülen fon havuzunda oluşan getirilerden , yapılan giderler çıkarılıp oluşan yeni havuz pay sayısına bölünerek pay fiyatı açıklanır. Yani aslında fonun hissedarı oluruz. Biz fonu sattığımızda, fon; payını geri alır. Yani açıklanan fon fiyatı aslında hem o günkü fonu satış hem de fonu piyasadan geri alım fiyatıdır.
Tefaş tarafından fonlar için belirlenen şemsiye fon kategorileri ya da sınıflandırma, aslında paranın kullanım hakkı devri sırasında, karşı tarafa koyduğumuz sınırlamalar için bir nevi sözleşmedir. Her kategorinin kendine has mevzuatı ve içerik sınırlandırmaları vardır. Sözgelimi, bir hisse fon %80'den az hisse taşıyamaz vs. gibi.
Yani siz para piyasası fonu aldığınızda, fon yönetiminin, havuzdaki parayı hangi finansal enstrümanlarla hangi oranlarda asgari/azami kullanabileceğini de sınırlandırırsınız.
Hocam bahsettiğiniz fon mutual yani aktif yönetilen fon değil. aft de öyle. global en iyi 20 teknoloji şirketinin %5 oranında taşıyor portföyünde. Dur şunu azaltayım, bunu artırayım bile demiyor sayılır. Yani fon başarısından ziyade dayanak aldığı varlıkalr tüm dünyada yükseldiği için yükselmiş. Bana göre olmayan, bana hitap etmeyen fonlar. Zaten benchmarkının da oldukça gerisindeler.