Dolar Neden Yükselir, Neden Düşer?
Doların lira karşısında yeni rekorlara koşması ‘döviz kurları nereye gidiyor’ sorusunu gündeme getirdi. İsterseniz doların seyri ile ilgili bir spekülasyonda bulunmayıp, döviz hareketlerini etkileyen etmenleri hatırlatalım...
Tüm Dünya’nın ortak dili nasıl İngilizce ise, ekonomik dili de Amerikan Dolarıdır. Küresel dünyada dönen ekonomik faaliyetlerin parasal kur türünün yüzde 70’ini oluşturur. Hal böyle olunca Doların herhangi bir ülkenin para birimine karşı olan değer artışı o ülke ekonomisi adına büyük önem taşır.
Ülkemiz ciddi manada cari açık veren bir ülkedir. Cari açığı açmak gerekirse; ithalatın, ihracattan fazla olma durumudur. Bu da demek oluyor ki Dolar kuru ekonomimiz için hayati derecede anlamlı. Peki neden hayati derecede anlamlı:
Ülkeler arası ticaret para birimi Amerikan Dolarıdır. Ülkeler birbirlerine satış yaparken dolar kuru üzerinden yapar. “Ee, sonuçta alırken de satarken de Dolar kuru kullanılıyorsa nasıl zarar ediliyor?” diye sorulabilir. Bunun sebebi Türkiye’nin ihraç ve ithal ettiği ürünlerin çeşitliliğinden kaynaklıdır. Türkiye dışarıdan genellikle teknolojik değeri yüksek elektronik ürünler(akıllı telefon, bilgisayar, televizyon, ultrason cihazı, tarım ve sanayi makinaları vs) ithal eden bir ülkedir. Bu ürünlerin birim fiyatları oldukça pahalı olduğundan, kur dalgalanmaları burada devreye girer.
Aynı zamanda Türkiye dışarıya genelde tarım ve tekstil sektörü ürünleri satar. Tarım ve tekstil sektörü ürünleri iç piyasa ürünleri olarak da kabul edilir. Yani üreticisi TL kuru bazında iş yapar.
Örneğin: Domates üreten bir çiftçi tohumu, gübreyi, yakıtı TL ile satın alır. Ancak iç piyasadan TL ile satın almış olduğu tohum ve gübre dışarıdan Dolar ile alındığından çiftçi uzun vadede zarar eder veya malın tarladan çıkış fiyatında artış olur, bu da iç piyasa dengelerini olumsuz yönde etkiler. Yazımıza dolar neden yükselir sorusunun cevabına dolar kuru ile devam edelim.
Dolar kuru neden yükselir?
Dolar kurunun yükselmesinde birden fazla faktör ön plana çıkar. Bunları madde madde sıralayacak olursak:
Bir ülkede meydana gelen olaylar: Terör olayları, doğal afetler gibi faktörler ekonomiye doğrudan etkilidir. Sürekli terör olayları yaşanan ülkelerde yabancı yatırım oranı bir hayli düşük olur. Ayrıca ülkeye giriş yapan turist sayısı da bundan direkt olarak etkilenecektir. Bu iki durum Türk Lirasının; özellikle Amerikan Doları ve Euro karşısında değerini oldukça düşürecektir.
Hatalı siyasi hamleler: Dolar kuru dalgalanmasındaki en önemli etmenlerden biri de siyasettir. Dünya’da savaşların, anlaşmazlıkların olduğu her ülkede lokal para değer kaybeder.
Hatalı ekonomik hamleler: İç piyasanın eritemeyeceği düzeyde para basmak, merkez bankasının yeteri düzeyde altın ve döviz rezervinin bulunmaması, yatırım için ayrılan bütçelerin ölü sektörlere ayrılması, talep olduğu halde ileri teknoloji üreten sanayiye yatırım yapılmaması, varlıkların etkili stratejiyle kullanılmaması hatalı ekonomik hamlelerden bazılarıdır. Bu tarz hamleler ekonomide doğrudan etkilidir ve aşırı kur dalgalarının ana sebeplerindendir.
Ekonomi nasıl pamuk ipliğine bağlı ise kur piyasaları da öyledir. Hiçbir ülke “benim ekonomime ne olursa olsun bir şey olmaz” diyemez. Ekonomisi en güçlü ülkeler dahi gerekli tüm önlemleri almak için çaba sarfederler. Siyasi yönde bir hatalı tercih, diğer hatalı tercihleri de uzun vadede beraberinde getirecektir. Önemli bir örnek vermek gerekirse: Elektrik, bazı sektörlere indirimli birim fiyattan verilmiyorsa başta tarım ve sanayii olmak üzere çoğu sektör bundan olumsuz etkilenecektir.
Yazımızda, Doların lira karşısında Dolar Neden Yükselir Neden Düşer? sorularına cevaplandırmaya çalıştık.
