Sindirim Sistemi Rahatsızlıkları
SİNDİRİM SİSTEMİ
Sindirim sistemi; alınan besinlerin sindirim kanalı boyunca ilerlemesini, sindirim salgıları ile büyük moleküllerin daha küçük yapı taşlarına parçalanmasını, bu yapı taşlarının, su ve elektrolitlerin emilerek kan dolaşımına geçişini sağlar.
Sindirim, besinlerin ağıza alınmasıyla başlar. Ağızda çiğnemeyle küçük parçalara ayrılan besin tükrükle karışarak özafagus vasıtasıyla mideye geçer. Mide, yutulan besinleri salgılarıyla yarı-sulu hale getirerek, ince bağırsaklara verir, ayrıca proteinleri daha küçük yapı taşlarına parçalar. İnce bağırsaklara geçen yarı-sulu besinler, safra ve pankreas salgılarının yardımı ile sindirilir ve emilir. Kalın bağırsaklar ise su ve elektrolitleri emer ve feçes atılana kadar depo görevi görür (şekil 1).
ÖZEFAGUS HASTALIKLARI VE BESLENME TEDAVİSİ
Özefagus ağız ile mide arasında bulunan yaklaşık yirmi beş cm uzunluğunda bir borudur. 1,5-2 cm çapında, elas¬tik tüp şeklindedir. Yemek borusunun duvarında içte epitel tabakası, dışta kas tabakası bulunur.
Bu kitapçıkta incelenecek olan özefagus hastalıkları şunlardır.
• Aklazya
• Reflü Özefajitis
• Hiatal Herni
AKALAZYA
Özefagusun alt bölüm düz kasları arasındaki sinir ağının çalışmasında ortaya çıkan bir bozulmadır. Özefagusun alt sfinkterindeki gevşeme bozukluğu sonucu oluşur. Hastaların %5’inde Özefagus kanseri gelişebilir. Aspirasyon pnömonisi ve akciğer apsesine neden olabilir. Besinler mi-deye yeterince geçemediğinden özefagusta birikir. Akalazya’da görülebil-ecek genel sağlık sorunları şu şekilde özetlenebilir;
• Daha çok sıvı ve gazlı içeçekleri yutma güçlüğü
• Yutma Güçlüğü (Odinofaji)
• Yenilen yemeğin istemsiz ağza geri gelmesi (Regürjitasyon)
• Dilatasyon (Özafagial)
• Ağrı (sırta, boyuna ve kollara yayılan)
• Malnütrisyon (Uzun dönemde)
REFLÜ ÖZEFAJİT (PEPTİK ÖZEFAJİTİS)
Reflü, mide içeriğinin yemek borusu içine kaçması sonucunda özefagus mukozasının tahriş olması ve mukozada önce ödem, daha sonra da ülser ve darlık oluşmasıdır. Özellikle özefagusun alt bölümünde oluşur. Reflü özefajit her 10 kişiden 4’ünde görülür. Normalde birçok kimsede yemek sonrası 10-15 kez reflü görülebilir. Ancak bu bazı durumlarda hastalığa neden olur. En tipik belirtisi yemekten 30-60 dakika sonra oluşan ve uzanıp yatmakla başlayan veya artan yanmadır.
Reflü özefajitin oluşum nedenleri;
• Yemek borusunun alt ucundaki kapak fonksiyonlarının bozuk olması
• Mide fıtığının olması
• Mideden yemek borusuna olan kaçağa karşı olan koruyucu mekanizmaların bozulması
• Artmış mide asit salınımı,
• Mide boşalmasında gecikme,
• Midenin aşırı dolgun ve gergin olması
• Kullanılan bazı ilaçlar
Komplikasyonları;
• Aspirasyon
• Gizli, açık kanama, anemi
• Özafajit
• Barret ülseri
• Striktür
• Malignite
HİATAL HERNİA (FITIK)
Midenin özefagusun hiatus kısmından göğüs boşluğuna geçmesidir. Fıtık, midenin dolgunluğuna, vücudun pozisyonuna göre aşağı ve yukarı kayabilir. Öksürme, kusma veya abdominal basınç artışı yapan nedenler fıtığa neden olabilir. Hamilelik, şişmanlık da fıtık oluşumunu kolaylaştırabilir. Mide içeriği özefagusa geçtiği için özefajitis görülebilir.
MİDE HASTALIKLARI VE BESLENME TEDAVİSİ
Mide, sindirimin dışında sekresyon, motilite, intoksisite ve emilim fonksiyonları olan bir organdır. Mide pH’sı 0.9-2.0 arasında değişir. Bu kitapçıkta işlenecek olan mide hastalıkları şunlardır:
• Dispepsi-Hazımsızlık
• Gastirit
• Ülser
• Dumping sendromu
DİSPEPSİ – HAZIMSIZLIK
Yemeklerden sonra midede dolgunluk, basınç hissidir. Bulantı, ağrı, karın bölgesinde hassasiyet, gerginlik ve şişkinlik görülebilir. Nedeni kişiye bağlı veya bir hastalığa bağlı olarak değişir. Dispepsinin, hızlı yeme, yetersiz çiğneme, hava yutma ve duygusal strese bağlı olarak da oluştuğu bilinmektedir. Tedavide hedef, ana nedene yönelik olmalıdır. Dispepsiden yakınan insanlarda neden, çoğunlukla psikonörozlardır. Kişideki bu sorun giderilince yakınma da ortadan kalkar.
GASTRİT
Mide mukozasının akut ya da kronik yüzeysel erozyonlardır. Akut gastrit genellikle mide de en sık görülen, her yaş grubunda rastlanan bir hastalıktır. Akut gastritte eğer uygun tedavi yöntemi uygulanırsa hızla iyileşme sağlanır.
Akut Gastritin Nedenleri;
• Kimyasal
o Alkol
o Çay, kahve
o Salisilatlar gibi bazı ilaçlar
• Bazı Bakteriyel Enfeksiyonlar
o Besin zehirlenmeleri
• Bazı Viral enfeksiyonlar
• Alerji (kabuklu deniz hayvanlarının aşırı tüketimi)
o Çok acılı, baharatlı yemek
Akut Gastritin Klinik Bulguları;
• Anoreksi
• Yanma
• Ağrı
• Dolgunluk hissi
• Bulantı – kusma
• İshal
• Dehidratasyon
Kronik Gastritin Nedenleri;
• Devamlılık gösteren Akut gastrit nedenleri
• Yetersiz ve dengesiz beslenme (protein, A, E ve C vitamininin yeter¬siz alınmaması)
• Genetik faktörler
• Alkol ve sigara alışkanlığı
• Bağışıklık sistemindeki yetersizlikler
Kronik Gastritin Bulguları;
• Ağırlık kaybı
• Anemi
• Kan proteinlerinde azalma
• İştahsızlık
• Ağrı
• Dolgunluk hissi
• Bulantı – kusma
• İshal
ÜLSER
Sindirim sisteminin gastrik sekresyonunun erişebildiği bölümde oluşan akut veya kronik ülserasyondur. Peptik ülser özefagus alt ucunda, midede ve duedenumda görülebilir. Akut ülserin bulguları nispeten şiddetli olup ani başlar ve kısa sürer. Kronik ülserin ise bulguları yavaş yavaş başlar ve kronik bir seyir gösterir.
Ülserin görülme sıklığı % 10’dur ve erkeklerde daha sık görülür. Etyolojik faktörler arasında helicobacter pylori sık görülür. Gastrik asit, pepsin salgısı, dışında aspirin gibi nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar da ülsere neden olan yardımcı faktörlerdir. Gastrik mukozayı irrite ederek kanamaya ve ülserasyona neden olurlar.
Ülserin Klinik Bulguları;
• Karın ağrısı
• Özellikle yemek sonrası kusma
• Ağızdan ve dışkıdan kan gelmesi
• Bulantı
• Besinin ağıza geri gelmesi
• Yanma
• Geğirme
Genel Olarak Gastrit’te Beslenme Tedavisi
• Yemekler az az, sık sık ve düzenli yenilemeli
• Koyu çay, alkol, kahve, kızartmalar, baharat, ketçap, hardal tüketimi kısıtlanmalı
• Sigara, alkol tüketimi yasaklanmalı
• Yemekler yavaş yavaş yenmeli
• Hazımsızlık yapan besinler yenilmemeli
• İlk günlerde midenin dinlenmesi için damar yolu ile beslenme uygulanabilir. Daha sonra sulu besinler veya enteral solüsyonlar verilir, yavaş yavaş normal besinlere geçilir.
• C vitamini alımını desteklemek için her gün taze sebze ve meyve tüketilmelidir.
SİNDİRİM SİSTEMİ HASTALIKLARI VE BESLENME TEDAVİSİ
• Karında dolgunluk
• İştah bozuklukları
Ülser – Süt İlişkisi: Süt ülser hastalarında asidi geçici olarak tamponlayıcı etki gösterse de içerdiği kalsiyumun gastrik asidi artırıcı etkisi bulunmaktadır. Ayrıca hayvansal kaynaklı yağ içermesi ve bazı bireylerde karın ağrısı, gaz ve ishale yol açabildiğinden olumsuz etkileri de bulunmaktadır. Bu nedenle ülserli bireylere süt tek başına gaz yapan yiyecekler grubundadır ve verilmemeli, günde normal miktarlarda (günde 1-2 su bardağı) verilmelidir.
Ülser – Tuz İlişkisi: Diyetin içerdiği tuz miktarı artınca gastrik ülserde artmaktadır. Çünkü tuz mide mukozasını olumsuz etkiler. Bu nedenle diyetin tuz içeriği normal oranlarda olmalıdır.
Ülser – Posa İlişkisi: Suda eriyen posa denilen sebze, meyve ve yulaf kepeğinde bulunan posa türünün olumlu etkileri vardır. Posa özellikle duedonal ülserin tekrarlanmasını önlemektedir.
Ülser – Baharat İlişkisi: Acı, baharatlar ve hardal mide mukozasını olumsuz etkiler. Mide asit salgılarını arttırır ve midede daha fazla erezyon harabiyete neden olur.
Ülser – Kahve İlişkisi: Kahve ve diğer kafein içeren içecekler mide salgısını arttırıcı etkiye neden olurlar. Bu nedenle tüketimi bireye göre ayarlanmalıdır.
DUMPİNG SENDROMU
Mide ameliyatlarından sonra ortaya çıkar. Orta yaş üzerinde ve kadınlarda daha çok görülmektedir.
