Mukteza Örneği 1
Altı aydan fazla süre ile Ukrayna’daki firmada müdür olarak çalışan kişinin Türkiye’deki bankada elde etmiş olduğu Hazine Bonosu faiz gelirleri için tam mükellef olarak mı yoksa dar mükellef mi değerlendirileceği hk.[7]
Gelir Vergisi Kanununun 6. maddesine göre de, Türkiye’de yerleşmiş olmayan gerçek kişilerin sadece Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilecekleri hükme bağlanmıştır. Kanun’un 7. maddesinde, “Dar mükellefiyete tabi kimseler bakımından kazanç ve iradın Türkiye’de elde edildiği aşağıdaki şartlara göre tayin olunur.” Hükmü yer almış olup, 6.maddesinde ise, menkul sermaye iratlarında sermayenin Türkiye’de yatırılmış olması şartı yer almıştır.
Dar mükellefiyet esasında vergilendirilecek Türk vatandaşlarının Türkiye’de elde ettiği gelirin sadece: Tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile kurumlardan elde edilen kar paylarından, değer artış kazançları veya arızi kazançlar ile yukarıda sayılan kazanç ve iratların birkaçı veya tamamından ibaret olanların yıllık beyanname vermeyecekleri belirtilmiştir.
İkametgahınızın Türkiye’de bulunmaması diğer bir ifade ile aynı yıl Ukrayna’da ikamet ettiğinizi Ukrayna yetkili makamlarından alınan belge ile tevsik etmeniz, Ukrayna’da çalıştığınız kurumun Türkiye’de kurulu ve yerleşik bir firma olmaması ve bu kurum namına yurt dışına gönderilmemiş olmanız, 6 aydan fazla Türkiye’de kalmadığınız ve elde edilen menkul sermaye iradında tevkifata tabi tutulması nedeni ile dar mükellef esasına tabi olacağınız tabidir.
Mukteza Örneği 2[8]
İsrail vatandaşı olan ve Türkiye’de ikamet etmeyenler ile (ikametgahı Türkiye’de bulunmayanlar) bir takvim yılı içerisinde altı aydan az Türkiye’de kalanlar, dar mükellef kapsamında değerlendirilmekte olup, tamamı Türkiye’de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan (hazine bonosu, devlet tahvili faiz gelirleri, döviz cinsinden ve dövize endeksli tahvil ve bono faiz gelirleri, mevduat faizleri, hisse senedi temettü gelirleri vb.gibi) menkul sermaye iratları için beyanname vermeleri gerekmemektedir.
Mukteza Örneği 3
Dar mükellef gerçek kişinin yurt dışından elde ettiği off-shore gelirlerini beyannameyle beyan edip etmeyeceği hk[9].
Gelir Vergisi Kanunu’nun 86.maddesinin 2.bendinde “Dar mükellefiyette vergiye tabi gelir sadece: Tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile kurumlardan elde edilen kâr paylarından, Diğer kazanç ve iratlardan veya yukarıda sayılan kazanç ve iratların birkaçı veya tamamından ibaret ise; Diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de 1 ve 2 numaralı bentlerde belirtilen gelirler beyannameye ithal edilmez” denilmiştir.
Bu hükümler ve açıklamalara göre yurt dışında ikamet ettiğinizi belgelemeniz durumunda dar mükellef esasında vergileneceğinizden Bahreyn’den elde etmiş olduğunuz off-shore geliri Türkiye’de elde edilmemiş olacağından Türkiye’de vergilendirilmeyecektir.
2.7.Diğer kazanç ve iratlar
Bu kazanç veya iratları doğuran işin veya muamelenin Türkiye’de ifa edilmesi veya Türkiye’de değerlendirilmesi
Dar mükelleflerin vergiye tabi kazançları aynı Kanunun mükerrer 80.maddesinde yazılı diğer kazanç ve iratlardan ibaret olması halinde bu kazanç ve iratlar iktisap olunduğu tarihten itibaren, ilgili veya Türkiye’de adına hareket eden (olması halinde) tarafından 15 gün içinde münferit beyanname ile ilgili vergi dairesine bildirilir.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80.maddesinde yazılı mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artışı kazancı olarak vergilendirilir.
Diğer taraftan Aynı Kanunun 86.maddesinde, “Aşağıda belirtilen gelirler için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilmez. Dar mükellefiyette, tamamı Türkiye’de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan; ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar..hükmü yer almaktadır.
Münferit beyannamenin verilmesi başlıklı 101.maddesinde, Dar mükellefiyete tabi mükelleflerden yıllık beyanname vermeye mecbur olmayanlar:
1-Gayrimenkullerin elden çıkarılmasından doğan diğer kazanç ve iratlarını gayrimenkulün bulunduğu,
2- Menkul malların ve hakların elden çıkarılmasından doğan diğer kazanç ve iratlarını, mal ve hakların Türkiye’de elden çıkarıldığı,
3- Ticari veya zirai bir işletmenin faaliyetinin durdurulması veya terk edilmesi karşılığında elde ettikleri diğer kazanç ve iratlarını işletmenin bulunduğu,
4- Arızi olarak ticari işlemlerin yapılmasından veya bu nitelikteki işlemlere tavassuttan elde edilen diğer kazanç ve iratlarla, arızi olarak serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla elde edilen kazançlar ve dar mükellefiyete tabi olanların 45.maddede yazılı işleri arızi olarak yapmalarından elde ettikleri diğer kazanç ve iratlar, faaliyetin yapıldığı veya yolcu veya yükün taşıta alındığı,
5- Gerçek usulde vergiye tabi mükelleflerin terk ettikleri işleriyle ilgili olarak sonradan elde ettikleri diğer kazanç ve iratlar (zarar yazılan değersiz alacaklarla, karşılık ayrılan şüpheli alacakların tahsili dahil), ticari, zirai veya mesleki bir faaliyete hiç girişilmemesi veya ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde ettikleri diğer kazanç ve iratları, vergisi tevkif suretiyle alınmamış menkul sermaye iratlarını ve diğer her türlü kazanç ve irada ilişkin ödemenin Türkiye’de yapıldığı,
Yerin vergi dairesine münferit beyanname ile bildirmeye mecburdurlar.
Bu kazanç ve iratlardan serbest meslek faaliyetlerine ilişkin olanların beyannamelerinin bu faaliyetlerin sona erdiği, bu kazanç dışındaki diğer kazanç ve iratlarla ilgili beyannamelerin ise bu kazanç ve iratların iktisap olunduğu tarihten itibaren 15 gün içinde ilgili vergi dairesine verilmesi mecburidir.” hükmü bulunmaktadır.
Geliri telif ve patent haklarının satışından ibaret olan ve tamamı üzerinden tevkif suretiyle gelir vergisi ödemiş bulunan dar mükellefiyete tabi kimselerin bu gelirleri için münferit beyanname vermeleri ihtiyaridir. (GVK Madde 101)
Örnek;
Alman vatandaşı Hans tatil için geldiği Türkiye’de 15.12.2008 tarihinde Hummer marka JEEP’ini Türk vatandaşı Talat AYDIN’a satmıştır. Satış bedelinden 225.000,00 TL gelir elde etmiştir. Hans gelirini ne şekilde edecektir?
Gelir Vergisi Kanununun 82/1, 86/2 ve 101.maddeleri hükmüne göre “Arızî olarak ticarî muamelelerin icrasından veya bu nitelikteki muamelelere tavassuttan elde edilen kazançlar” arızi olarak vergilendirilir. 266 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 2008 yılı için elde edilen gelirlerin 16.000 TL kısmı gelir vergisinden müstesnadır.
Bu bilgiler ışığında Hans, 225.000 TL- 16.000 TL= 209.000 TL elde ettiği kazanç ve iratları iktisap olunduğu tarihten itibaren 15 gün içinde yani en geç 30.12.2008 tarihinde ilgili vergi dairesine bildirmek zorundadır.
Yer İmleri