Borsa da yatırım yapan yatırımcıların yaptıkları önemli hataların ırk, dil, cinsiyet veya ulusal bir özelliği yoktur. Tüm dünya da yatırımcılar aşağı yukarı aynı hataları yaparlar. Bu hataların ana nedenleri duygusallık ve bilgisizliktir. Duygusallığın meydana getirdiği hatalar bilgiye rağmen oluşabildiği için çok önemlidir. Teknik ve temel analizi hatmetmiş biri kuralları ve bildiklerini kullanmadıktan sonra borsa da tutunamaz. Bu yüzden yatırımcının ilk öğrenmesi gereken şeylerden biri duygularını bastırmaktır.
Kişisel bir örnek olarak Kasım 2000 krizinde ‘Histeri’yi sat!’ kuralını bilmeme rağmen ve diğer borsa kurallarına vakıf olmama rağmen satış yapmadığım için ekran kaybına uğradım. Ekran kaybı dememin nedeni hisselerimin doğru hisseler olmasıdır. Kötü hisselerde olsaydım bu kayıp ekran kaybı değil, gerçek kayıp olurdu. Dünyanın önemli traderleri bile bir çok kez hata yaptıklarını söyledikleri için bu hatayı çok önemsemiyorum. Bu yazı aslında kısmen yabancı bir yazının versiyonudur. William O’Niel’in yazdığı ‘How to make money in stocks’ adlı kitabının birbölümünden esinlenmiştir. Unutulmaması için tekrar ediyorum; tüm bunları bilmeniz bile sizin kazanmanıza neden olamayabilir. Çok iyi silahlarla donatılmış ve iyi bir eğitim görmüş bir asker savaşın ortasında silahlarını korkudan dolayı kullanamıyorsa savaşı kaybedecektir.(Vay be! Güzel cümle oldu!)
1- İMKB de kendilerini ‘borsacı’ olarak gören kesim ve yahut kazara yatırım yapanlar hisse seçiminin kriterlerini bilmezler. Bu konuyu ‘küçük yatırımcının hisse seçimi’ adlı yazımda detaylı bir şekilde belirtmiştim. Hisse seçim kriterlerimiz A.B.D deki bir yatırımcıya benzemez. Türkiye de devletten bir ihale alma beklentisi, bedelsiz bölünme beklentisi veya bir bakanın istifası oldukça abartılmaktadır. Bilanço okuma örneğinde yatırımcının önem verdiği dönemin net karı aslında tek başına hiçbir şey değildir. Kısacası iki üç kritere bakarak hisse hakkında karar verilmez.
2- Bir hisse düşerken satın alınmaz. Bu bizim borsamızda daha da belirgindir. Aşağı yukarı 2 senede bir dip ve tepe yapan İMKB gibi bir borsa da tepedeki fiyatların %50’si bile ucuz olamayabilir. Büyük ayı piyasalarında Blue Chipler çoğu zaman 1/4 veya 1/5 olarak düşerler. Küçük hisseler ise 1/10 veya 1/20’ye kadar bile düşebilirler. Ancak bizde krizlerle beraber dip yapmak kural haline geldiği için alım satım noktaları yerine alım satım bölgeleri belirlemekte yara var. Örneğin son ayı piyasasında endeksin tam nereden döneceğini bilemiyorsanız(biliyorsanız bu yazıyı boşverin) 1.2 cent-0.8 cent arasından seçtiğiniz hisseleri toplarsınız.
3- Ortalama düşürmek de bir hatadır. Bunu pek çoğumuz yaptık ve hala yapıyoruz. 10000 Liraya aldığımız bir hisseyi 7000 Lira görünce ucuz diye alıyoruz. 6000 olunca tekrar alıyoruz vs. Gerçi bizim piyasalarda çok sert iniş ve çıkışlar olduğu için yatırımcıları bu konuda suçlamak çok da anlamlı değildir.
4- Küçük yatırımcının en çok sevdiği şeylerden biri ucuz hisselerdir. Ucuz kelimesinin gerçek anlamı onlar için meçhuldur. 300 Liralık bir hisseyi 70000 Liralık bir hisse ile yanyana koyunca ikincisi pahalı gözüküyor. Halbuki ucuzluk tamamen farklı bir şeydir. 70000 liralık bir hisse bölüne bölüne 500000 lira olurken aynı periyod da 300 liralık hisse hiç çıkmayabilir. Hatta tahtası bile kapanabilir.
5- Küçük yatırımcıların önemli bir bölümü borsayı kısa zaman da çok fazla kar etme yeri zannederler. Bu teorik olarak mümkündür. Pratikte ise bunu yapabilen yatırımcıya helal olsun! Yatırımcının esas görevi sabit getirili enstrümanların üstünde kazanmaktır. Sabit getirili enstrümanların ‘çok’ üstünde değil. Ben bu sene portföyümü 5 kat arttırmak istiyorum! derseniz, hiç şansınız kalmaz.
6- Tüyo meselesi: Tüyo diye bir şey var mıdır? Tüyo aslında insider trading’in Türkçesidir. ‘Tüyo piyasanın bilmediği ancak yatırımcı tarafından elde edimiş olan bir bilgidir’. Üç kuruş verip dergi veya gazeteden veya bedava olarak internetten alabileceğiniz bir şey değildir. Size söylenen bilgi tutarsa ve hisse yükselirse ve siz kar ederseniz, o karı realize ettikten sonra gidip dua edin ve aynı şeyi tekrar yapmayın.
7- Düşük Fiyat Kazanç(FK) oranını güzel bir şey zanneden yatırımcılar muhtemelen bu bilgiyi dergilerin dipnotlarından öğrenmişlerdir. Sektör FK’sından çok düşük olan FK’lar genellikle sorunlu bir şirketi işaret ederler!
8- Şirketlerin temettü vermelerini iyi bir şey mi zannediyorsunuz? Sağlam bir şirket karını size dağıtmak yerine sermayesine eklediğinde bu onun büyüme ve güçlenme isteğini gösterir. Hisseden kazanacağınız kar her zaman verilen üç kuruş temettü den fazladır.
9- Küçük yatırımcıların bir kısmı çalıştıkları veya yakınlarının çalıştığı firmaların hisselerini alırlar. Bu tamamen psikolojik bir olaydır.
10- Yatırımcıların danıştığı kişilerin çoğu borsanın b’sinden bile habersizdir. Genellikle iş ortamında borsa hakkında çok fazla konuşan, Seans odası ağaları, bilgisiz dealerler, portföy yöneticisi etiketi taşıyan şık ve sofistike gençler, basının öne çıkardığı borsa yazarları ve ‘uzmanlar’ veya internette borsa hakkında ahkam kesenlerdir.(Bu sonuncu kişilerin bazıları iyi insanlardır!). Maalesef bu insan portföyünün içerisinde akıllı insan sayısı çok çok azdır. İşin komik tarafı başarı yüzdesi en kötü olanların basında en tepelerde olmaları!
11- Borsanın en önemli kuralı olan stoploss kuralıdır. Büyük traderlerin bazıları alış fiyatların %5 veya %7 altında stoploss uygularlar. Küçük yatırımcılar için bu kuralı uygulamak zordur. Çok sert hareket eden İMKB hisselerinde böyle bir oran ancak sürekli trade yapan profesyoneller tarafından konulabilir. Genel olarak çok pahalı alınmış olan bir hissedeyseniz ve ayı piyasasındaysanız ne kadar erken çıkarsanız o kadar iyi edersiniz. Sizin hisseniz satıldıktan sonra piyasanın tersine hareket ederse arkasından ağlamayın. Daha nice hisseler ucuz fiyatlardan sizi bekleyecektir.
12- İlginçtir zarardan çıkamayan küçük yatırımcı kar eden hissesini hemen satma eğilimindedir. Şahsen borsa da sazanken 2000 den aldığım bir hisseyi bir ay sonra 3800 den sattığımı ve buna sevindiğimi hiç unutmam. O hisse 8-9 ay sonra 55000 olmuştu. Bir de 23000 den aldığım bir hisseyi bir hafta sonra 29000 den satıp büyük! Kar ettikten sonra o geri zekalı hissenin 6-7 ay sonra 470000(bir sıfır fazla değil, dörtyüzyetmişbin) lira olduğunu hiç unutmam! Allah kahretsin! Yine hatırladım!
13- Küçük yatırımcıların çoğu alırken cimri davranmayı bir erdem sayarlar. Alacakları hisseyi doğru seçmiş, fiyatı da uygun, beklentisi de var, yani her şey tamam. Hisse 8500-8600 arasında hareket ediyor. Bizimki 8300’e alım emri vermiş. Sanki vahi gelmiş: 8300 den alacaksın evlat! 8500 den alırsan cehennemde cayır cayır yanarsın! O hisse 8300’e gelmez! Oradan gider 100000 olur! Neyse! Yani bir hissede olumlu bir çok yan varsa fiyatı da uygunsa aktiften alın! İyi kar edince de bir iki basamak için pasifte beklemeyin! Aktiften verin gitsin!
14- Kredili alış hemen hemen her zaman yasaktır! Çok az miktarda güçlü boğa piyasalarında denenebilir! Açığa satış her zaman yasaktır! Bu işlemler profesyonellerin işidir!
15- Bazı yatırımcılar takip edemeyecekleri çeşitte hisse senedi alırlar. Ortalama bir küçük yatırımcının alacağı hisse senedi çeşidi 3-6 arasındadır. Bazı yatırımcılar ise tüm paralarını tek hisseye bağlarlar.(yumurta-sepet olayı)
16- Yatırımcıların çoğu TV den duyduklar veya gazete manşetlerinden okudukları haberlerden etkilenirler. Satış bölgesinde haberlerin iyi olduğu, alım bölgesinde ise haberlerin kötü olduğunu unuturlar. Satış yapan yabancıların ve yerli büyük yatırımcıların haberleri nasıl yorumladıklarını(veya yorumlattıklarını) bilmeyen kaldı mı? Endeks dipteyken repo ve faiz önerenler, tepedeyken hisse senedi önerirler!
17- Yatırımcıların bir kısmı hızlı borsacı olduklarını sanırlar. Kelebek misali hisseden hisseye konup her çiçekten bal almaya çalışırlar!(kelebek-arı karışımı=kelebarı) . Halbuki ilk pozisyon tuttukları hisse genellikle daha iyi prim yapar.
18- Boğa piyasasından para kazanan küçük yatırımcıların çoğu bunu kendi kurnazlıklarına veya zekalarına bağlarlar. Ardından gelen ayı piyasasında ise Hanya ve Konya turlarına katılırlar!
19- İMKB de uzun vadeli yatırımın çoğu hissede anlamsız olduğunu daha önceki yazılarımda belirtmiştim.(özellikle endeksin tepe yaptığı dönemlerde alım yapıldıysa!) Yabancı kitaplardan borsa hakkında bilgi edinenler gelişmiş ülkelerin borsalarını İMKB ile karıştırırlar.
20- Küçük yatırımcılar ayı piyasasındaki ara çıkışlardan para kazanmak isterler. Halbuki ayı piyasasında küçük yatırımcının en önemli görevi dışarıda kalmak ve parasını korumaktır!
21- Yatırımcıların bir kısmı Teknik analizi abartırlar! Abuk subuk hisselerin teknik analizlerine inanırlar! Kriz durumlarında bile TA’e inanırlar! Teknik analizin belli bir değeri vardır ve hakettiği kadar kullanılmalıdır!
22- Yatırımcılar bazen çok iyi bir hisseyi alırlar ancak o hisse hareket etmeyince sıkılıp satarlar. İyi bir hisse piyasa uygun hale gelince mutlaka hareket edecektir! Beklemesini bilen ve mesleği dervişlik olan insanlar iyi kazanırlar!
---------------------------------------------------------------
kmx'dan alıntı......
Alıntı yaparak yanıtla
Yer İmleri