Alıntı yaparak yanıtla19.12.2017 10:09
Mahfi Eğilmez Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) hisselerinin çoğunun yabancılarda olduğu efsanesini yazdı
Son yıllarda şehir efsanelerinin sayısında artış var. Giderek bilimden uzaklaşan insanlar, kulaktan duyma dedikodulara inanarak ve bu duyduklarını sanki araştırmış da bulmuş gibi birbirlerine anlatarak sürekli şehir efsaneleri üretilmesine alet oluyor. Son zamanların yaygın şehir efsanelerinden birisi de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) hisselerinin çoğunun yabancılarda olduğu ve dolayısıyla Merkez Bankası’nın onların etkisinde karar aldığı safsatası. Bu şehir efsanesini çökertmek için incelemeye Osmanlı’dan başlamamız gerekiyor.
1856 yılında İngiltere Kraliçesi Victoria’nın fermanıyla merkezi Londra’da bulunan İngiliz sermayeli Ottoman Bank (Osmanlı Bankası) kuruldu. Bir süre sonra Osmanlı devlet bankası işlevlerini görmeye başlayan Banka 1863 yılında ilk Osmanlı banknotlarını çıkarmaya başladı. Aynı yıl İngiliz-Fransız ortaklığı şeklinde yeniden örgütlendirildi ve Bank-ı Osmani-i Şahane (Osmanlı Bankası) adıyla Osmanlı İmparatorluğu’nun merkez bankası konumuna geldi. Böylece Osmanlı İmparatorluğu’nun parasını adı Osmanlı olan ama aslında İngiliz ve Fransız ortak sermayesine dayanan bir banka basar ve tedavüle sokar oldu.
Cumhuriyetin kurulması sonrasında milli bir merkez bankası kurulması çalışmalarına başlandı. Bu çalışmaların sonucunda 1715 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu 30 Haziran 1930 tarihinde yürürlüğe girdi. Böylece Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, sermayesi yabancılara ait olan Osmanlı Bankası’nın yerine devletin merkez bankası olarak faaliyete başladı. Osmanlı Bankası ise Türkiye’de faaliyette bulunan bir ticari banka statüsüne geçmiş oldu. Bir anonim şirket statüsü taşıyan Merkez Bankası’nın sermayesi kuruluşunda 150.000 hisseden oluşuyordu. Bu hisselerin en çok 15.000 adedi yani yüzde 10’u milli bankalar dışında kalan diğer bankalarla imtiyazlı şirketlerin elinde bulunabiliyordu.
Halen yürürlükte bulunan Merkez Bankası kuruluş kanunu 14 Ocak 1970 tarihli ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’dur. Bu kanunun 5 ila 11. maddeleri Banka’nın sermaye yapısını ve hisse senetlerini düzenliyor. Bir anonim şirket olarak kurulmuş olan TCMB, 250.000 adet hisseye bölünmüş olan 25.000 TL'lik bir sermayeye sahip bulunuyor. Bu 250.000 adet hisse senedi (A), (B), (C) ve (D) olmak üzere dört sınıfa ayrılıyor.
2016 yılsonu itibariyle TCMB sermayesinin yüzde 55,12’sini temsil eden (A) sınıfı hisse senetleri Hazine’nin elindedir (yasa gereği Hazine’nin elinde bulunacak hisse senetlerinin oranı toplam sermayenin yüzde 51’inden aşağıya düşemez.)
Sermayenin yüzde 25,74’ünü temsil eden (B) sınıfı hisse senetleri Türkiye'de faaliyette bulunan milli bankaların elindedir.
Sermayenin yüzde 0,02’sini temsil eden (C) sınıfı hisse senetleri milli bankalar dışında kalan diğer bankalarla imtiyazlı şirketlerin elindedir (yasa gereği bu gruba ait olacak hisse senetlerinin toplamı, 15.000 hisseyi geçemez.)
Sermayenin yüzde 19,12’sini temsil eden (D) sınıfı hisse senetleri ise Türk ticaret kuruluşları ile ve Türk vatandaşı olan gerçek ve tüzel kişilerin elindedir.
TCMB yasasında hiç kimseye, hiçbir hisse sahibine veya hisse grubuna yönetimde, karar mekanizmalarında, oy hakkında ya da başka herhangi bir konuda ayrıcalık tanıyan bir hüküm yer almıyor.
Yasadaki düzenlemeye göre Merkez Bankası’nın yüzde 49’dan fazla hissesi hiçbir zaman Hazine dışında birisinin eline geçemiyor. Yabancıların 2016 yılsonu itibariyle sahip olduğu (C) grubu hisselerinin toplamdaki payı yüzde 0,02 oranında bulunuyor. Yabancıların sahip olabilecekleri en çok hisse de yine yasa maddesine göre 15.000 hisseyi yani toplam içinde yüzde 6'yı geçemiyor.
Demek ki yabancıların Merkez Bankası hisselerine sahip olması ya da ileride ele geçirmesi gibi bir mesele söz konusu olmadığı gibi bu yasa maddeleri değiştirilmediği sürece de söz konusu olmayacaktır.
Özetle söylemek gerekirse hisseleri yabancılara ait olan banka, Osmanlı İmparatorluğu’nun merkez bankası görevini gören ve Cumhuriyetin ilk yıllarında da var olan Bank-ı Osmani-i Şahane idi. Bank-ı Osmani-i Şahane, Osmanlı İmparatorluğu’nun merkez bankası gibi görünse de yabancı sahipliği altında ve onların talimatları doğrultusunda çalışıyordu. 1930 yılında kurulup faaliyete geçmiş olan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası milli sermayeli bir bankadır, sermayesinde söz sahibi olan da Türklerdir.
Kaynak: www.mahfiegilmez.com
Yer İmleri