Sardý korkular....

Dr. Nuri SEVGEN

Ýstiklal Marþýmýza büyük þairin neden "Korkma..!" diye baþladýðýný hiç düþündünüz mü?

Ya da korkunun diðer tüm motivasyonlardan daha güçlü bir yapýsý olduðunu hiç düþündünüz mü?

Daniel Kahneman, psikoloji ve matematik dallarýnda alt yapýsý olan Davranýþsal Finans alanýndaki en önemli referanslardandýr. Araþtýrmalarýnýn temeline inildiðinde yatýrýmlarda en büyük güdünün korku olduðuna vurgusu dikkat çeker. Öyle ki; hýzlý kazanç ile yaþanan duygusal coþkunun asla kayýp ile yaþanan duygusal çöküntü ile eþit olamayacaðýný belirtir. Buna da çok basit bir örnek vermek gerekirse; 5 TL ile aldýðýnýz bir piyango biletine 5000 TL çýkýnca yaþanan duygusal coþkunun hemen o parayý harcama odaklý olduðunu gösterirken, beklenmedik %10'luk bir zararýn yaratacaðý duygusal çöküntünün kazanç ile yaþanan sevinçten daha güçlü olduðudur. Hatta iþi daha dramatik hal ile anlatmak gerekirse; Kahneman'ýn anlatmak istediði, bir yakýnýnýzýn doðumu ile oluþan sevincin asla bir yakýný kaybetmenin yaratacaðý duygusal çöküntüden üstün olamayacaðýdýr.

Yani, korkularýmýz içerisinde en yoðunu "kaybetme korkusu"dur. Yakýnýmýzý, hayatýmýzý ya da varlýðýmýzý kaybetme korkusu daima kazancýn getireceði motivasyondan çok daha güçlüdür. Ýþte bu nedenledir ki insanlýk tarihinde, hapis cezasý ile özgürlüðü kaybetmek, iyi vatandaþ olmayý motive ederken, cehennem korkusu da iyi bir dindar olmayý daima motive eden güç olmuþtur.

"Neler anlatýyorsun, piyasa ile bunlarýn ne alakasý var?" demeyin. Zira piyasalardaki "korku" oynaklýðýn ana sebebidir. Ýþte bu nedenle VIX endeksi daima takip edilir ve bu endekse "korku endeksi" denir. VIX, S&P500 endeksindeki hisse senetleri üzerine yazýlmýþ opsiyonlarýn volatilitesinin ölçülmesi ile oluþturulmuþtur. VIX endeksi bir volatilite endeksidir. Volatilite de "standart sapma"nýn uluslararasý literatürdeki adýdýr.

Peki nedir bu standart sapma?

Kaba bir anlatýmla; standart bir hareket bandýndan sapma olasýlýðýdýr.

Bir kaç gün öncesine kadar bahse konu bu endeks 23 yýlýn en düþük seviyesine ulaþarak %9 seviyelerine kadar geriledi. Bu durum standart fiyat hareket bandýndan sapma olasýlýðýnýn %9 civarýnda olduðu þeklinde yorumlanabilir. Yani yatýrýmcýlar fiyatlarda büyük dalgalanma beklemediklerinden opsiyonlara büyük talep göstermedikleri de bu anlamdan çýkarýlabilir. Zira eðer fiyatlarýn sert bir dalgalanmaya gireceði beklentisine girilirse ilk yapýlan "korkunun" getirdiði etki ile opsiyonlar alarak riskten korunma güdüsü olacaktýr. Bu durumda opsiyonlara doðru oluþan bu talep opsiyon fiyatlarýný (prim fiyatlarýný) ve bu fiyatý belirleyen volatilitenin yükselmesine neden olacaktýr. Yükselen bu deðer VIX endeksini yükselteceðinden dolayý piyasadaki korkunun ölçülmesi saðlanmýþ olacaktýr. Ýþte bu nedenle VIX endeksine "korku endeksi" denmektedir.

Dün ABD borsalarýnda Trump etkisi ile baþlayan negatif fiyatlama, geleceðe dair korkularýn yeniden hortlamasý ile VIX endeksinin önceki güne göre %40 civarýnda yükselmesine ve %10 seviyelerinden %14 seviyelerine gelmesine neden olmuþtur.

Demek ki Kahneman haklýymýþ. Korku motive edici bir güç olarak özellikle korkunun en düþük olduðu yerde ortaya çýkarsa reaksiyonun daha da büyük verilmesine neden olurmuþ. Yoksa Trump ile ilgili olan haberler sadece birer tetik etkisi görmüþtür. Gerisini bilinç altýmýz halletmiþtir.

Ýktisata giriþ kitaplarýndan hatýrladýðýmýz arz-talep etkisi piyasayý belirleyen en önemli kavramdýr. Arzýn artýþý fiyatlarýn daha aþaðýda oluþmasýna neden olurken talebin arzý yenmesi tam tersi bir etkiye neden olur. Piyasanýn etkin bir fiyatlama yaptýðýný belirleyecek olan da bu arz-talep dengesi oluþurken bu etkiye katýlýmýn ne kadar yüksek olduðunu gösteren iþlem hacmidir. Hacim yüksekse piyasada oluþan fiyatýn daha etkin olduðunu kabul ederiz.

Þimdi gelelim bu korkunun piyasalara olan etkisine. Daha iki gün önce piyasa, "mayýsta sat ve git (sell in may and go away)" etkisinin bu mayýsta olmayacaðýný düþünüyordu. Dün Trump etkisi ile olanlar bu etkinin yeniden akýllara kazýnmasýna neden olmuþa benziyor. Bu etkinin çabuk mu atlatýlacaðý ya da bir miktar daha etkileyip etkilemeyeceðini belirleyecek olan ise dün yaþ*****n ve bu sabah süren satýþlarýn etkisinin ne kadar yüksek bir katýlým ile olduðudur. Ýþte bu nedenle bugünlerde odaklanacaðýmýz gerçek iþlem hacimleri olmalýdýr.