1925 yılındaki Şeyh Said Ayaklanması'nın hazırlayıcılarından olan "Kürdistan İstiklâl ve İstihlâs Komitesi" adındaki örgüt, bundan 80 küsur sene önce yayınladığı bir bildiri ile genç Cumhuriyet'ten Kürt hakları konusunda bazı taleplerde bulunmuştu.
1925'teki ayaklanmanın lideri olan Şeyh Said'in Diyarbakır'da 1925'in 26 Mayıs günü bir sinema salonunda başlayan mahkemesi bir ay devam etti ve karar 28 Haziran'da açıklandı. Şeyh Said ve 46 adamı, idama mahkûm olmuştu.
Şeyh Said ilk ifadesinde "...Bu işlerde ne öndeyim, ne de arkadayım. Belki ortada bulunmuştum. Bizzat kumanda etmedim. Harbi ne uzaktan, ne yakından görmedim" dedi. Sonra, harekete hâkim olamadığını iddia etti ve "Aşiretler kendi akıllarıyla hareket ediyordu, kimse kimsenin sözüyle hareket etmiyordu" diye yakındı. Savcının "Neden isyan ettiniz?" diye sorunca, cevabı "şeriat için" oldu. Sonra "Amacımız din hükümlerinin uygulanmasını rica yoluyla hükümete arzetmekti. Böyle zannediyorduk, inşaallah kabul buyurulur" dedi. Ama, duruşmalar sırasında daha önce dinsizlikle suçlayıp isyan ettiği Cumhuriyet'in "Müslüman olduğunu" söyledi. "28 Haziran'da verilen idam kararları, ertesi gün sabaha karşı infaz edildi. Şeyh Said hücresinden alınıp sehpaya götürüldüğü sırada, idam kararını veren hâkimlerden Ali Saib Bey'e (Ursa-vaş) döndü ve 'Saip Bey' dedi, 'Hani ya doğruyu söylersem kurtaracaktın?'
Hâkimin cevabı 'Ne yapalım Said Efendi' oldu. 'Seninle Hınıs'ta kuzu yiyemedik'.
Şeyh idama mahkûm olmazsa, herkese kuzu ziyafeti vermeyi vaadetmişti.
Bundan sonra, aralarında şöyle bir konuşma geçti:
- Şeyh efendi, bundan daha hafif ceza olur mu?
- Bundan daha ağırını söyle bakalım Saib Bey! Artık kuzu filân kalmadı. Ne olurdu Edirne'de yüz bir sene verseydiniz?
Şeyh Said 'Boynuzsuz keçinin âhını boynuzludan alırlar' dedi, sehpaya çıktı ve son sözü 'Fena yaptık, bundan sonra iyi olur inşaallah' oldu" (İttihad ve Terakki'nin liderlerinden Bahriye Nazırı Cemal Paşa'nın küçük oğlu Behçet Cemal'in 1955'te yayınladığı "Şeyh Said İsyanı" isimli kitaptan).
YÜCE ÖNDER MUSTAFA KEMAL ATATÜRK 46 isyancıya kuzuyu nassı yedirmiş ama.
Yer İmleri