Tevfik Uyar-Safsatalar kitabını okuyunca aklımda kalanlar...

bir önerme nasıl manipüle edilir....üzerine örnekler ve açıklamalar içeren kitap...

aklımda kalanlar.....

Dikkat; Manipüle, X iddiası delilsiz ve bilimsel kaynağı olmadan zıddına yapılan yönlendirmedir.

1- En çok kullanılan manipüle yöntemi iddia sahibini karalamaya çalışmaktır.

A şahsı X iddiasında...A şahsının kötü özelliği var...O halde X iddiası YANLIŞTIR.

A şahsının kötü özelliği genelleştirilir.
Manipüle edenle aynı fikirde(araştırma yaparak düşünme işlemini yapmak istemeyenler)
olanlar otomatik etkilenir.


2- Eğer A şahsının kötü özelliğini bulamazsanız, üzülmeyin. B şahsını devreye sokun.

A şahsı X iddiasında....B şahsı da X iddiasında.... B şahsı kötü....
O halde A şahsı kötü ve X iddiası YANLIŞTIR.

Bu manipüle yönteminde benzer iddiayı kullanan ve çoktan(bilinç altına yerleşmiş olan)
müşterek(çoğunluğun kabul ettiği) kötü bir şahsa veya gruba benzetmeyle yapılır.

Çünkü insanların sahip olduğu kalıpyargılar uzun zaman dilimlerini içerdiğinden
tarafsızlık ve rasyonelliği azaltabilir.

Dikkat, A şahsı kendi grubunuzda olursa Onu temizleyen akıl,
iddiası değişmemesine rağmen karşı grupta olması durumunda kirletmeye çalışır.

3- Eğer A şahsının iddiasında kendine yarar sağlıyorsa, durumsallıktan yararlanılır.

A şahsı X iddiasında... A şahsı bundan yarar sağlıyor... O halde X iddiası YANLIŞTIR.

Çünkü insanlar çıkar sağlama, popülerlik, kişinin pozisyonu gibi durumları kullanarak
baskı veya mecburiyetle komplo teorisi üreterek; Kişinin iddiasını ya komplo ya da kandırılmakla itham eder ki,
amaç iddiayı bir kenara bırakıp A şahsını hedefe koymaktır.

Dikkat, insan bir olayın kendi başına gelmesi durumunda başka, başkalarının başına gelmesi durumunda
başka bir yargıda bulunuyorsa, o kişi tarafsız değerlendirme yapamamaktadır.

4- A şahsı X iddiasında ancak daha önceden Y iddiası varsa, tutarsızlığa götürmek.

A şahsı X iddiasında...A şahsı daha önce X iddiasıyla tutarsız Y iddiasında bulunmuş...
O halde X iddiası YANLIŞTIR veya A şahsı X iddiasında BULUNAMAZ.

Amaç A şahsını "iddiada bulunma hakkı olmayan biri" ilan etmektir ki, daha önce kendisinin de
gerçekleştirdiğini öne z sürerek iddiasını zayıflatmaktır.

5- Maliyet kaynaklı kaybetme korkusuyla yapılan,

A şahsı X iddiası için...… şu ana kadar belli bir maliyete katlanmıştır.....
O halde X doğrudur(yanlış olsa bile, tersi durumda geçerli).

Bu yöntemde emek, zaman, para v.b kavramlardan oluşan maliyetten vazgeçilmemesi sonucu
kişinin kendini manipüle etmesidir. Çünkü kişi hissiyatında, belirsizlik, stres, tehdit gibi durumlar
kötü sonuçların gerçekleşmesi ihtimalini abartılı algılamasına sebep olur.
Kişi, "kayıptan kaçınma" içgüdüsünde "garantili kayıp" yerine "ihtimalli kaybı" tercih ederken,
eğer "hiç kaybetmeme" seçeneği varsa kesin tercihi budur.

6- Beğendirme yöntemi,

A şahsı X iddiasında.... Sen A şahsısın...O halde X iddiasında bulunmalısın.

Amaç kişiyi överek gaza getirmeyle yönlendirmedir. Kişiyi çeşitli normlara uymak zorunda olduğu "gruba"
çekerek kabul ettirmeye çalışmadır.
Çünkü kişinin aidiyet hissiyatı, grubun kurallarına uyum gösterme beklentisiyle
doğrusaldır(aidiyet kuvvetinin baskı boyutuyla ilişkilendirilmesi durumu).

Dikkat, aidiyeti belirleyen şey, gerçekleştiremeyecek olsak bile normlara uyma taahhüdümüzdür.

Dikkat, kişi ait olduğu grupla anılmak istemediği gibi ait olmadığı grubun davranışlarından kaçınma eğilimi gösterir.

7- Bilimi değersizleştirme yöntemi

A şahsı bilim X hususunda çözüm getirememiştir. O halde bilimdışı X hususu doğru ya da
Bilim her şeyi bilemez.

Amaç "bilimsel yöntem" kurallarını yok sayarak yönlendirmedir ki,
Bilim, açıklama merkezi değil aksine bilim, bilim insanlarının açıkladığı veya
açıklamaya çalıştığı hususlar için hangi "bilimsel yöntemlerin" norm olarak kabul edileceğini belirleyen kurumdur.

8- Bir bilen yöntemiyle alakasız otorite ilişkilendirmesi,

A şahsı X iddiasında... A şahsı iddiasıyla alakasız konuda otoritesi var...
O halde X Doğru veya yanlıştır.

Amaç otorite olan şahsın her konuda doğru söyleyeceğini kabullendirmektir.
Oysa kişi, otorite sahibi olduğu konu da dahil, her konuda uzmanlığı olması imkansızdır ki,
iddiasıyla alakasız konuda otorite tanık gösterilir.

Ne emir yetkisi ne uzmanlık ne de saygınlık kesinlikle otoritenin doğruluğuna delil olamaz ki,
stratejik açıdan akıl, diğerlerinin fikrine açık olmalıdır.

Dikkat, otorite liderliği altında örgütlenenler, bağımsız olanlardan daha verimli ve başarılı olurlar.

Dikkat, itaat güdüsü ve otorite ilişkilendirildiğinde kişi, yanlışta otoriteyi suçlama eğilimindedir.

9-Kaynağı belirsiz otorite kullanımı,

A şahsı X iddiasında...Belirsiz ama otorite kabul edilen B şahsı X iddiasında...
O halde X DOĞRUDUR.

Bu yöntemde anonim otorite kullanıldığı için iddiayı sorgulama imkanı tanınmamış olur ki,
çoğu zaman teyit edilemeyeceğinden "çoğunluğa başvurma" yoluna gidilme mecburiyetini ortaya çıkarabilir.


10- Seçilmiş örnekleme yöntemi,

A şahsı özellikle seçilmiş X iddiasında... Örnek tutarlı...O halde X iddiası DOĞRU ya da YANLIŞ.

Bu yöntemde ikna etmek için kullanılan delil,
sağlamlığına(delil kimi zaman tek olgu ancak çoğu zaman yüzlerce olguyla oluşan istatiksel tutarlılık) bakılmadan,
cımbızlama yapılan örnekle isnadı hükme çevirmeye çalışan yöntemdir.

Çoğu zaman kişi bu yöntemi bilinçsiz (bilinçli yapılanda kullanılan örnekler aynıdır) kullanır ki,
kişinin kendi görüşünü teyit eden delil aramasıyla ilişkilenir ki, aynısını karşı taraf ta yapacağından
uzun süreli tartışmayla karşılaşılır.
Husus, şahsi algılanmazsa istatiksel veri rasyonelliğe meyillidir.
Şahsi algılandığında ise istatiksel veri dahi bu yöntemle "araç" halini alır.

11-Çoğunluğa başvurma yöntemi,

A şahsı X iddiasında....Çoğunluk X iddiasında...
O halde X DOĞRUDUR.

İnsan kendini topluluktan ayırdığında huzursuz olmasının sebebi çoğunluk tarafından
"onanma" isteğiyle ilişkilendirilince aykırılık, dışlanmaya neden olur.
Dışlanma korkusu, çoğunluğa uyma eğilimine sebep olur ki, kendisi delil getirme yerine
çoğunluğa atıfta bulunarak "çoğunluğu" delil haline getirir. Bu durumda kişi sosyal uyumu,
bireyin kendi görüşüne çevresindeki yaygın görüşe göre ayar çekmesi "Mahalle baskısı" dır.
Mahalle baskısı, çoğunluğa uyma eğilimi, sosyal ilişki kurma ihtiyacı ve
uyumlu görünüm ile özgüveni tamir etme sebeplerini içerdiğinden hafızanın değişmesini sağlar.
Değişim sebebi " başkalarından farklı düşünmenin" meydana getirdiği rahatsızlıktır.
Oysa ki, aykırı düşünce, çoğunluğun düşünme özgürlüklerini sağlaması açısından önem arz etmektedir.

12-Tepkisel indirgemecilik yöntemi,

A şahsı X iddiasında....X, Y (zıddına X olmak üzere) anlamına gelir.
Y yanlıştır. O halde X YANLIŞTIR.

Yanlış anlaşılmaya dayanan bu yöntemde karşınızdakinin yanlış anladığını anlatma durumu oluşur.


13- Devede kulak yöntemi,

X'ten Y'ye sürekli değişim var.... X'ten Y'ye geçiş belirsiz...
O halde X ile Y arasında fark yoktur.

Geçiş noktasının belirsizliği oluşturulacak paradoksa dayanak olur.
Değer yargısında eşik değerin oynaklığı alışılmış referansa göre "normal" algılanmasıdır.
"Tutarlı görünme" kaygısı dayatmayı kabul etmeye "sürüklenme" sebep olabilir.

14- Doğallık yöntemi,

X doğaldır... Doğal faydalıdır... O halde X faydalıdır.

"Doğal" kelimesi pozitif anlama sahip olunca olumlu algıyı çağırdığından, doğal olana atıfta bulunmak.

15- Duygular,

Duygu değişiminin (duygu sömürüsü) mantığı etkilemesi.

16- Etimolojik,

Kelimelerin tarihsel kökeni kullanılarak, yanlış(kelimenin zaman içinde anlam değişikliğine uğraması) anlamda kullanılması.
Kelimenin eski anlamına atıf, önceki dilin üstünlüğünün örtük kabulüdür.

17- Geleneksellik,
Eğer gelenekselliğin, taklide neden olacak şekilde atıf yapılmasıdır.

18-Gereksiz yüceltme,

İyi hissetme eğiliminden dolayı gereksiz yüceltmeye çalışma durumudur ki,
aykırı olanı gruptan dışlayarak, grubun bulunduğu konuma devamıdır.

19- Görelilik,
Nesnel verinin öznel yorumlanmasıdır.

20- Hatalı benzetme,
Teşbihin hata kaldırmasıdır.

21- İspat Yükümlülüğü,
Aksi kanıtlanmadığı için doğru sayma niyetidir ki,
ispat yükümlülüğü iddia sahibine aittir.

22-İstisna,
Genel geçere aksi örneğin istisna kabul edilmesidir.

23- Sıralamalı neden sonuç,
İlki gerçekleşince ikincisinin zorunlu gerçekleşeceği zannından dolayı ilkinden kaçınma eğilimidir.

24- Kısırdöngü,
Bilgi kaynağı ile sonuç kaynağının aynı olmasıdır.

25- Kişisel deneyim,
Kendi deneyimini kesin olarak hedef kitleye yersiz genellemedir.

26-Korkular,
Korkular rasyonel değildir.

27-Yedekleme,
Bilişsel çelişki kuramıdır.

28-Sessizlik,
Sessiz kalmanın onay anlamında kullanılmasıdır.

29-Totemleme,
Delilsiz nedensellik kurma eğilimidir.

30- Zarar fayda ilişkisi,
Her zararın tesellisi(kendi kusurunu örtmek) için faydaya(sonuççu ahlak) odaklanmadır.

31- Şans veya tesadüf,
Şans veya tesadüfe atıf yaparak iknadır ki, özellikle şans kavramını bilimle ilişkilendirmektir.
Dikkat istesen de bilerek kaybedemediğin oyun, şansa dayalıdır.

32- Ünlüler,
Ünlüye atıf, ilgi görme ve akılda kalıcılık içindir.

33- İkilem,
İki tercih arasında seçilen dışındakinin zorunlu olmayışıdır.

34- Sorumluluk azaltma,
başkasının durumunun, kişinin sorumluluk duygusunu azaltmasıdır.
Başkasının eylemsizliğini kendine bahane etme yoluna gitmektir.

35-Evet-Hayır,
Soru içeriğinin bağımsız olarak ön kabul haline getirilmesidir.

36-Ebeveyn,
37-Eleştiri hakkı,
38-Cevap hakkı,
39- Kesin yanlıştır,
40- Yazım yanlışları,
41- Yapay zeka,
.................................