Yarı şaka, yarı ciddi söylüyorum, vadeli piyasalarda bir gizem var. Mesela bitkoyin'in tepe noktası, Şikago'da vadeli piyasa açıldığı gün görüldü. Ondan sonra da gayri iflah etmedi. Konu
CNBCE'ye haber oldu. Fed'in konuyla ilgili bilgi notunu da
burada görebilirsiniz (The peak price coincided with the introduction of bitcoin futures trading on the Chicago Mercantile Exchange. The rapid run-up and subsequent fall in the price after the introduction of futures does not appear to be a coincidence.)
Şikago'nun gansterlerin yuvası olarak nam salması, bir tesadüf mü?
----
Eğer vaktiniz varsa size bir hikaye anlatayım. Hikaye Amerika'da geçiyor. Maine'deki çiftçilerin patatesleri depoda çürürken, nasıl vadeli Maine patates fiyatının tepe yaptığını, bir grup spekülatör zengin olurken, zengin bir patates tüccarının nasıl battığının hikayesi bu!
-----
The Great Maine Potato War
Maine bölgesinin patatesleri, New York Emtia Borsas'ında (NYMEX) işlem görüyormuş. Bu arada, COMEX'in de, NYMEX'in altında çalışan bir birim olduğunu söylemeden edemeyeceğim. Petrol piyasası hakkında
bir kitap yazan, Leah McGrath Goodman'a, bir kamu denetçisi şöyle demiş: "NYMEX'de işlem yapan her müşteriyi taciz ederler, denk getirlerse de ırzına geçerler. Burada sahtekarlıktan başka bir şey olmaz".
Sene 1975-76. JR Simplot, McDonalds'a patates satan büyük bir toptancı. Simplot patates fiyatlarının çok yüksek olduğuna karar veriyor. Çiftçilere iyi bir ders vermek için, kendine iki zengin ortak daha bulup, vadeli patates piyasasında açığa satış yapmaya başlıyor.
Simplolot'un manevrası, New York'taki, ondan daha büyük, iki toptancının dikkatini çekiyor. Düşünüyorlar ki, eğer Simplot'u sıkıştırabilirlerse, buradan kolay para kazanma imkanı var. Bunlar da, Simplot'ın vadelide sattığı tüm patatesleri satın alıyorlar.
Derken ABD Tarım Bakanlığı'nın olağan hasat raporunda, Maine'deki patates üretiminin %11 düşeceği yönünde bir haber çıkıyor. (Rapor gerçeklere mi dayanıyor, yoksa New York'lular raporun böyle yazılması için, yağlama-yıkama mı yaptılar - orası bir muamma).
Panik başlıyor. Simplot satıyor, New York'lular alıyor. Sonunda kontrat büyüklüğü, Maine'deki tahmini patates hasadının iki katına yaklaşıyor.
Unutmadan söyleyeyim, vadeli kontratı fiziki teslimata dayanıyor. Yani Simplot, vade sonuna kadar, NYMEX'in depolarına patatesleri getirmek zorunda.
Simplot, yük treni kiralayıp, borsaya dışarıdan patates getirmek istiyor. New Yorklular, o hatta çalışan tüm yük vagonlarını kiralayip, atıl bir şekilde bekletiyor.
Simplot temerrüde düşüyor. Borsanın temerrüd ile ilgili kuralları açık olmasına rağmen, NYMEX kendi kurallarını uygulamıyor. Karşılıklı olarak davalar açılıyor. Hukuki süreç on yıl sürüyor.
NYMEX, patates kontratından vaz geçip, ham petrol ve altın kontratlarına yöneliyor.

Yer İmleri