Dev'ayna Masalları

[deva-i dert]

Soruyu böyle sorunca açıklamak da zor ama farklı yatırım stratejilerinde %3-5'lik kayıplarla hemen pozisyon kapatmak da mantıklı olmayabiliyor. Birisi de çıkıp size, 1,5 yıl önce neden Palantir alıp ufak düşüşleri göz ardı ederek büyük bir karı kaçırdığınızı sorabilir? Boğa piyasasının sonlarında olduğumuza inanılan şu günlerde haklılığınız daha fazlayken ayı piyasasının sonlarında daha az olabilir? Yatırım araçlarını bir trade kümesi olarak görüp detaylarla uğraşmak yerine fiyat hareketlerinden yararlanmaya çalışan bir trader ile çok iyi bir yatırım fırsatı için derinlemesine araştıran ve fırsat kovalayan biri farklı psikolojilerde olabilir. %50 zararı açıklamak mümkün değil ama belli bir yatırım fikrine fazla saplanıp ısrar etmek esasen o fikre bağlılığın da bir göstergesi. Olumsuz sonuç aldığımızda ödevimizi iyi yapmadığımızı ve şansımızın iyi gitmediğini düşünerek zararı kesme kararı vermek zor oluyor çünkü zararda beklemek hala kendimize inanç konusunda bir umut ışığıyken zararı kesmek hatayı ve yenilgiyi kabul anlamına geliyor.

Tabi tüm bunlar her kişini gerçekliğine göre değişen konular. Buffet bilinen en kötü yatırım kararlarını vererek ama stratejisini de kötü kararlardan iyi sonuçlar çıkarabilecek şekilde geliştirerek bugünlere ulaşmış biri. Aynı hataları bireysel olarak kendi sermayesini yöneten birisi yapsa ayakta kalamzdı.

% 3-5 ile zarar kes demek o hisseden kaç git anlamına gelmiyor ki sayın Yelpaze. Sonrasında pekala tekrar alabilirsiniz, buradan hiç bir şekilde küçük düşüşlerde stop loss yapıp büyük çıkışları kaçırmak gibi bir anlam çıkmaz. Doğru yerde olduğunuza inanıyor ama türlü sebeplerle aleyhinize gelişen fiyat hareketi görüyorsanız, çıkabilir, ve sonrasında şartlar lehinize döndüğünde tekrar girebilirsiniz. Ayrıca % 3-5 sınırı her borsa, hatta aynı borsadaki her hisse için bile aynı değildir, o meramı anlatmak için kullanılmış bir örnek sadece. Hisse bazlı gün içi volatiliteler dikkate alınmadan stop loss belirlemek zaten anlamlı değildir. Öte yandan Palantir örneğinin tam zıddı bir örnekte de bekleyip % 75 zarar da edebilirsiniz. Bugünün en çok konuşulan hissesi Nvdia'da bile bunlar yaşandı geçmişte.

Bende biraz Buffet alerjisi olduğu için o dala girmeyeceğim. Ona karşı da çokça argüman sunabilirim ama dedeye haksızlık olmasın

[yelpaze]

Tabi burada alınmak istenen sonuca göre davranmak gerektiği unutulmamalı. F/X piyasalarında güçlü ülkelerin paralarını trade edenler pek de temel analiz ihtiyacı duymazlar ama ani hareketlerde mutlaka tepki verme ihtiyacı hissederler zira fundamental anlamda tutunmak için sağlam bir temel aramadığımıza göre fiyat hareketlerinde rasgeleliği kabul etmişizdir. Doğal olarak karı veya zararı realize etmekte duygusal anlamda zorlanmayız. Zaten kafamızdaki grafiksel örnekler de hep bu şablona uygun olacak şeklidedir ve senaryoyu tamamlamak zor olmaz.

Ödülün büyük olduğu oyunlarda detayların daha çok ve önemlidir ama bunlarda hatalı konumlanmanın sonuçları da hiç sevimli olmaz. 2021 Ağustos'ta, aylardır elimde tuttuğum ve tarihi dipte olduğu halde yerinden kımıldamayan banka hisselerimi satıp 8,3 seviyesinden aldığım fiziksel dolar pozisyonumu 2 ay sonra 9,7'den bozduğumda o yıllık faiz oranı %18 civarıydı. 1 yıllık faizi 2 ayda kazandığıma ve enflasyon da ılımlı seyrettiğine göre yapılacak en mantıklı şey henüz Nas'a tabi olmamış faizde beklemekti. Hem zaten iktidar da doların 10'u geçmesine kesinlikle musade etmezdi Bu kararı verdikten kısa süre sonra 1$ 18 TL oldu, alın size %50 zarar. 11 veya 12 liradan tekrar dolar pozisyonuna dönmeyi düşündüm ama başlangıçtaki yatırım fikirlerime olan inancım ağır bastı. Üstelik bu yatırımı yaparken en kötü durum senaryom %50 devaluasyondu!

[yelpaze]

sevgili deva-i dert sizin ne demek istediğinizi anladım, arka sayfada zaten çok güzel ve detaylı bir tavsiyede de bulunmuştunuz. Portföy performans takibi yapılabilecek araçları da paylaşmıştınız. Esasen güncel koşullarda uyulabilecek en iyi stratejiye ilişkin değerlendirme sizinki. Artık eski günlerde değiliz, filanca büyük şirketin hisseleri çok düştü, buradan alan mutlaka kazanır diyebileceğim tek şirket yok. Aynı durumu para birimleri ve tüm araçlarda görebiliyoruz zira 2008 krizine verilen hatalı tepki ve zamanla meşrulaşarak normal algılanan politikalar riskin tanımını "finansal" olmaktan çıkardı.

İnsan olarak belli özelliklerimiz var ve finans piyasaları da tam bu özelliklerimizi aleyhimize kullanacak şekilde hareket ediyor. Biz zaafiyetlerimizi giderirsek piyasa da yeni duruma göre yani topluluğun aksi yönünde yapılanıyor. Tüpraş 2022 yılında dip fiyatlarına yakın işlem görürken haberler onun lehine olmasına rağmen fiyat son derece dalgalı biçimde ve belli belirsiz bir yükseliş kanalına işaret ediyordu. İstediğiniz stop loss seviyesini belirleyin, inancınız yeterli değilse ve fiyata odaklanmışsanız mutlaka sizi sırtından atıyordu. 2022'de, ham petrol fiyatlarının sert yükseldiği ve Türkiye'de de kurların hızlı arttığı bir periyotta akaryakıt fiyatları günler içinde %50 arttı. İstasyonların geceyarısı gelecek zam beklentisiyle satışı durdurduğu vakalar yaşandı ve önlerinde kuyruklar görülmeye başlandı, tüm bunlar anahaber bültenlerinde çıktı. Ekonomi medyasından o günlere bakacak olursanız Tüpraş hakkında olumlu haber veya tavsiye göremezsiniz, ülkenin borsa uzmanları benzin almıyor olmalı? Şirketin karlılığı dahil herşeyi yolundayken fiyatların devamlı ters yöne gitmesi dışardan izlenmesi gereken bir süreç miydi yoksa dirayetimizi ölçen ve girmemiz gereken bir sınav mıydı?

[yelpaze]

Burada anlatmak istediğim psikolojik bir harbin kolay olmadığı. Çok inandığınız bir yatırım kararında fiyata bağlı gir-çıklar yapmak riskinizi büyütüyor ama şüpheleriniz varsa doğrulanana kadar temkinli olmak gerekli. Tüm parasını tek hisseye yatıran veya global araçları bile kullanan iki farklı kişiyi düşünün. İlk seçenekteki arkadaş fundementalist yaklaşımını kolayca tersine çeviremezken ikincisi toplam portföy performansına odaklandığından kötü gidene acımaz. Sonuç olarak %40 kaybettiğinizde bahanelerin önemi olmaz

ilave: %40'lık bir kaybın nasıl açıklanabileceği de belki risk ve beklenti ekseninde açıklanabilir. Köklü bir çimento şirketine yatırım yaparken neredeyse her detay kolayca anlaşılır seviyededir, beklentiniz doğal olarak piyasa ortalamalarının biraz üzeri olur ve zarar kes noktanız %5-10 arasında belirlenebilir. Yeni halka arz olmuş bir teknoloji şirketi öyle bilinmezlerle doludur ki; %40 zararı göze almak zorunluluk olarak karşımıza çıkabilir, zaten siz de buna değinmişsiniz.
Buffet konusunda karşı argüman dile getirdim, çok hatalı kararlarını bile kullanışlı bir stratejiye çevirebilmesi bu işte insani hataların kaçınılmaz olduğunu gösteriyor.

[deva-i dert]

Burada anlatmak istediğim psikolojik bir harbin kolay olmadığı. Çok inandığınız bir yatırım kararında fiyata bağlı gir-çıklar yapmak riskinizi büyütüyor ama şüpheleriniz varsa doğrulanana kadar temkinli olmak gerekli. Tüm parasını tek hisseye yatıran veya global araçları bile kullanan iki farklı kişiyi düşünün. İlk seçenekteki arkadaş fundementalist yaklaşımını kolayca tersine çeviremezken ikincisi toplam portföy performansına odaklandığından kötü gidene acımaz. Sonuç olarak %40 kaybettiğinizde bahanelerin önemi olmaz

ilave: %40'lık bir kaybın nasıl açıklanabileceği de belki risk ve beklenti ekseninde açıklanabilir. Köklü bir çimento şirketine yatırım yaparken neredeyse her detay kolayca anlaşılır seviyededir, beklentiniz doğal olarak piyasa ortalamalarının biraz üzeri olur ve zarar kes noktanız %5-10 arasında belirlenebilir. Yeni halka arz olmuş bir teknoloji şirketi öyle bilinmezlerle doludur ki; %40 zararı göze almak zorunluluk olarak karşımıza çıkabilir, zaten siz de buna değinmişsiniz.
Buffet konusunda karşı argüman dile getirdim, çok hatalı kararlarını bile kullanışlı bir stratejiye çevirebilmesi bu işte insani hataların kaçınılmaz olduğunu gösteriyor.

Yatırım tarzını ister beğenelim ister beğenmeyelim, Buffet yaşayan bir efsanedir. Bendeki alerji Buffet'ın tarzından ziyade tabulaştırılmasına ve tek gidilesi yolun Buffet yolu olmasını savunan finansal tarikatlara yönelik. Buffet'tan daha başarılı olan fakat bu işte Buffet'tan daha az süre harcadığı için Buffet kadar büyüme şansına sahip olamamış şahıslar da var. Erken başlamanın ve belli varlıklarda şanslı olmanın meyvelerini yedi Buffet biraz da. Tabii şanslı olmak da çok emek harcamanın karşılığı denebilir. Munger faktörü de önemli. Munger olmasaydı Buffet nerede olurdu sorusuna da cevap bulmak kolay değil. Belki de kendi tabiriyle 'cigar butt'larla uğraşan vasat bir borsa yatırımcısı olarak da hayatını tamamlayabilirdi.

Verdiğiniz Tüpraş örneği gibi bir sürü örnek de bulunabilir. Aynı örnek üzerinden gidersek, Tüpraş'ta ekonominin yavaşladığı, petrole talebin azaldığı, petrol fiyatları ve rafineri marjlarının düştüğü ve hisse senedinin vasat performans gösterdiği dönemlerde bile sistematik bir yaklaşımla iyi bir verimlilik elde edilebilecekken, diğer türlüsünde zamana karşı sabrı tükenen ve dibe vurmuş bir psikoloji ile yola devam etmek zorunluluğu ortaya çıkabilir.

Hisse seçimlerinde fundamental özelliklere bakmanın kaybettireceği hiç bir şey yok. Bunun karşısında imiş gibi bir hava oluşmasını istemem. Hatta hangi hissede bu işi yapacağını belirlemek için gerekli de. Ama iş fiyatla haşir neşir olma kısmına geldiğinde direksiyonu kendi algılarımıza ve beklentilerimize bırakmak şeklinde değil, belli bir sistem dahilinde ilerlemenin bir yatırımcıya kaybettirebileceği ne olabilir? Evet bazen yorucudur, zahmetlidir ve emek ister bu. Alıp tutmanın rahatlığı ve kolaylığı yoktur. Ama alıp tutmanın getireceği defolardan da korur.

Konu üzerinde çokça zaten tartışıldı, tekrara girdiğimin farkındayım. O nedenle biraz kısa tutacağım. Arada bu tip mesajları paylaşmamın sebebi etrafımda gördüğüm uzun süre zararda bekleyen yatırımcıların yaşadığı psikolojiye karşı bir reaksiyon belki de.