Dev'ayna Masalları

[deva-i dert]

Ne kadar mantıkı bir rasyoymuş, kaydettim. Paylaştığın için teşekkürler deva hocam

Rica ederim, tek başına baz alınarak karşıt yatırımcı ya da karşıt trader'lığa soyunmak için yeterli bir veri değil ama diğer sentiment verileri ile birlikte kullanılabilecek güzel doneler sunuyor.

[deva-i dert]

Ana endeks BIST 100 son bir yılı aşkın süredir aşağı ya da yukarı en çok tepki bölgenin alt sınırına değdi. Yurtdışı piyasalar, hem vadelilerde hem spotta kıpkırmızı, S&P 500 volatilite endeksi VIX yükselmeye devam ediyor, vadelilerin VIX'i 27,88 değerlerine kadar çıkıp biraz geri çekildi. An itibariyle % 8,92 artışla 26,08 seviyelerinde. Nisan ayındaki Trump'ın koyup bir süre sonra durduğu yüksek gümrük vergileri ilanında vadeli endekslerde VIX 31 seviyesinin üstüne kadar çıkmıştı.. Çin-ABD gümrük vergileri gerginliği yumuşayana kadar bu yüksek voaltiliteli hareketlerin devam etme ihtimali yüksek.

Yorumlarım fiyat hareketleri odaklı, son derece kişisel ve subjektiftir, herhangi bir yön ya da yatırım tavsiyesi kesinlikle içermez.

[deva-i dert]

Ana endeks BIST 100 son bir yılı aşkın süredir aşağı ya da yukarı en çok tepki bölgenin alt sınırına değdi. Yurtdışı piyasalar, hem vadelilerde hem spotta kıpkırmızı, S&P 500 volatilite endeksi VIX yükselmeye devam ediyor, vadelilerin VIX'i 27,88 değerlerine kadar çıkıp biraz geri çekildi. An itibariyle % 8,92 artışla 26,08 seviyelerinde. Nisan ayındaki Trump'ın koyup bir süre sonra durduğu yüksek gümrük vergileri ilanında vadeli endekslerde VIX 31 seviyesinin üstüne kadar çıkmıştı.. Çin-ABD gümrük vergileri gerginliği yumuşayana kadar bu yüksek voaltiliteli hareketlerin devam etme ihtimali yüksek.

Yorumlarım fiyat hareketleri odaklı, son derece kişisel ve subjektiftir, herhangi bir yön ya da yatırım tavsiyesi kesinlikle içermez.

An itibariyle endeks 10.145 seviyelerinde ve o bölgenin de altına inmiş durumda.


Yorumlarım fiyat hareketleri odaklı, son derece kişisel ve subjektiftir, herhangi bir yön ya da yatırım tavsiyesi kesinlikle içermez.

[deva-i dert]

An itibariyle endeks 10.145 seviyelerinde ve o bölgenin de altına inmiş durumda.


Yorumlarım fiyat hareketleri odaklı, son derece kişisel ve subjektiftir, herhangi bir yön ya da yatırım tavsiyesi kesinlikle içermez.

Endeks 10.054 civarlarında destek bulup toparladı, ama hâlâ yeşil kritik bölgenin içinde. Yurtdışı tarafı kırmızı devam etse de ABD vadelileri sabaha göre biraz toparlamış durumda. Yine manşet haberler ve Trump'ın tutumu piyasaları etkilemeye devam edecek gibi duruyor. İçerde Ekim ayı enflasyonunun daha önceki beklentilere göre yüksek gelebileceğini ima eden TCMB'nin piyasa katılımcıları anketinin de bu fiyatlamaya kısmi etkisinin olduğunu düşünüyorum. Sonuçta TCMB gelecek haftaki PPK toplantısında Ekim ayı enflasyon beklentilerinin de etkili olacağı durumu kaçınılmaz görünüyor.

Yorumlarım son derece kişisel ve subjektiftir, herhangi bir yön ya da yatırım tavsiyesi kesinlikle içermez.

[deva-i dert]

% 8 Brüt Kâr marjı nedir Allah aşkına? Perakendeciler bile % 15'ten fazla brüt kâr marjı yapıyor.. 3 senedir yerleri süpürüyor. Şu hisse ABD borsasında olsa 1/3'üne düşürürlerdi fiyatını. Bizim piyasa bu kadar acımasız değil.

Yatırım tavsiyesi değil.

[deva-i dert]

"One of the oldest rules of trading is: if a market is hit with very bullish news and instead of going up, the market goes down, get out if you're long. An unexpected and opposite reaction means there is something seriously wrong with the position."

What I Learned Loosing a Million Dollars - Brendan Moynihan, pg. 49

[deva-i dert]

Bugün CHP kurultay davası sonucu piyasaya düşer düşmez daha önce belirlediğim ve kendi subjektif değerlendirmeme göre dip seviyelerinde ya da yakınında olduğunu düşündüğüm 6 hissede pozisyon açtım. Bu hisselerden bir tanesinde çok rahat hissetmediğimi fark edince, öğleden sonra oradaki pozisyonu kapatıp hisselerden birindeki payımı 2 katına çıkardım. Bu da epey bir süre sonra tekrar BIST'e tekrar dönüşüme vesile olmuş oldu.

Normalde mahkeme kararında erteleme beklediğim için dün TCMB PPK toplantısında çıkan faiz kararından sonra giriş yapmayı düşünmüştüm. Ama ne olur ne olmaz sabahı bekleyelim diye vaz geçtim. Sabah ne hikmetse borsanın sağlam duruşu aslında bir mesaj veriyordu, ama elim o tuşa basmaya gitmedi nedense. Yüzde bir kaç daha yukardan almış olduk elimizdekileri. Vardır bunda da bir hayır diyelim.


Yorumlarım son derece kişisel ve subjektiftir, herhangi bir yön ya da yatırım tavsiyesi kesinlikle içermez.

[deva-i dert]

Özellikle 1998-2000 yılı arasında oluşan dotcom bubble dönemi ile bu dönemi karşılaştırma konusunda çokça tartışma yapılıyor ve zaman zaman bunlara biz de dahil oluyoruz. Bubble'ların risklerini dikkate alarak uzak duranlar olduğu gibi her bubble'da bu sefer farklı diye fiyatlamaya farklı yaklaşım seyredenler de her daim olacaktır. Aslında bir karşılaştırma yapıp benzerlikleri ve farklılıkları ortaya koymakta fayda var:

İki dönem arasında ne tip benzerlikler var?

- Herşeyden önce 'teknoloji anlatısı'nın piyasa psikolojisini domine etmesi gerçeği her iki dönemde de mevcut. 90'ların sonunda "internet her şeyi değiştirecek." yaklaşımı hakimdi. Şimdi ise "yapay zekâ her şeyi değiştirecek." yaklaşımı piyasa psikolojisini domine ediyor. Yani her iki dönemin ortak özelliği teknoloji anlatısının yatırımcı davranışlarını şekillendirmekte dominant bir etkiye sahip olması. Sermaye her iki dönemde de oluşan reel gelirden daha çok gelecek gelirlerin potansiyeline ya da bunun hikaye edilmesine akıyor.

- Her iki dönemin başlangıcında da aşırı likidite ve ucuz finansman döneminden doğan bir risk iştahı benzerliği sözkonusu. 1998-1999 yıllarında Fed'in LTCM ve Asya krizi sonrası likiditeyi artırdığını ve fazlalaşan likiditenin borsalara kaydığını ve dotcom hisselerinin uçtuğunu görüyoruz. Bu dönemde de 2020-2023 yılları arasında pandemi sonrası parasal genişleme ve düşük faizlerin etkisiyle paranın önemli bir kısmının yine borsalara kaydığını ve mega cap tech'lerin (AI, NVDA, MSFT, META, vb) rekorlar kırdığını görüyoruz. Her iki dönem başlangıcının da paranın fazla olduğu dönem olduğunu söylemek abartı olmayacaktır. 2023 ve sonrası Fed'in sıkılaştırma politikasına başlamasını bu görüşe bir itiraz olarak kullanan olacaktır, ama sıkılaştırma politikası başlangıcından önce yatırımcı davranışlarının tamamen değişmesinin borsalardaki mega cap tech'lere para akışının devamındaki sürekliliğe pskolojik bir destek sağladığını da unutmamak gerekiyor.

- Her iki dönemde de Fiyat/Kazanç oranları borsaları sürükleyen şirketlerde rasyonelin ötesine geçmesi gibi bir benzerlik var. 2000'de Nasdaq 100 endeksinin Fiyat/Kazanç oranı 70 civarında idi. 2025 itibarıyla 'AI liderleri'nin ve bulut tabanlı hizmet veren şirketlerin Fiyat/Kazanç oranları 40-80 bandında devam ediyor. Yani dotcom bubble'ı döneminde oluşan "Değerleme önemini kaybetti" havasının bir bakıma tekrar oluştuğunu görüyoruz.

- Her iki dönemde de söylemlerde yeni ekonomi vs eski ekonomi ayrımının yapıldığına şahit oluyoruz. 2000'deki dotcom bubble'ında yatırımcılar General Motors, Exxon, General Electric gibi eski ekonomiyi temsil eden sanayi şirketlerini terk edip Yahoo!, Pets.com, Cisco ve benzeri şirketlere koşarken şimdiki dönemde de yatırımcılar enerji, madencilik, sanayi, taşımacılık, emlak gibi alanlardan çıkıp AI, yarı iletken, bulut hisselerine yöneliyor. Yani sektörel döngüde aynı kalıbın tekrarlandığını, "yeni çağ geliyor" anlatısının yatrımcı davranışlarını domine ettiğini görüyoruz.

- Son olarak her iki dönemde de mean reversion, karşıt yatırımcılık ya da değer yatırımcılığı gibi farklı alternatifler üretebilen yatırım tarzlarının terkedildiğini ve momentum yatırımcılığına ciddi bir kayış olduğunu görüyoruz.


Peki bu kadar benzerlik varken iki dönem arasında hiç mi farklılık yok, "bu sefer farklı" tezini güçlendirebilecek? Elbette var. Peki bunlar neler?

- İlk olarak şimdiki teknoloji devlerinin artık gerçek nakit ürettiğini söyleyebiliriz. 2000'deki şirketlerin çoğu kâr bile etmezken (örneğin Pets.com, eToys, Webvan), bugün NVDA, MSFT, AAPL, META, GOOG gibi şirketler teknoloji şirketleri muazzam serbest nakit akışı oluşturuyor. Bir balon fiyatlama durumu söz konusu edilse bile 2000'deki furyanın akisne temel gelir ve kârlılık temeli sağlam.

- İkinci temel farklılık bu dönemdeki yapay zekâ ve bununla ilintili yatırımlarının artık reel altyapıya dönüşüyor olması. Dotcom döneminde birçok proje "gelecekte değişik bir şeyler olacak" vizyonuydu ama pratikte henüz bir uygulaması yoktu. Daha çok hikayeler ve hayaller pazarlanıyordu. AI çağını ise veri merkezleri, GPU'lar, enerji yatırımları, yazılım otomasyonu gerçek fiziki yatırımları oluşturuyor. Yani hikâye kısmen reel ekonomiye entegre olmuş vaziyette ve sadece bir hikayeyi satın alma durumu değil.

- Bu dönemde sermaye dağılımı daha yoğunlaşmış durumda. 2000'de yüzlerce dotcom hissesi varken ve balonu birden fazla şirket oluştururken dağınık bir sermaye yapısı vardı, halbuki şimdi piyasa yükselişini 7-10 dev teknoloji hissesi sürüklüyor ve bu sefer bir 'genel balon' durumu değil, daha konsantre bir 'değerleme köpüğü' var.

- Dotcom bubble'ına göre altyapı ve üretkenlik etkisi, yani bir verimlilik farkı söz konusu. Halbuki dotcom bubble'ında internetin verimlilik etkisi ancak birkaç yıl sonrasında gelebildi. Günümüzdeki yapay zeka ise şu anda bile yazılım üretkenliğini ve veri işleme hızını artırıyor. Yani "teknoloji devrimi" dediğimiz şey bu sefer hikayeden öteye geçmiş ve gerçekten şirket bilançolarına yansımış durumda.

Tüm bunları alt alta koyup karşılaştırmalı bir şekilde değerlendirdiğimizde benzerlikler kadar ciddi farklılıkların da olduğunu söylemek pekala mümkün. Bu nedenle yapay zeka merkezli ya da ilintili bir şekilde oluşan köpüğün fiyatlamalarda bir düzeltmeye açık olduğunu ancak dotcom çöküşü büyüklüğünde bir felaket ihtimalin çok yüksek olmadığını ileri sürebiliriz. Bunda dönem farklılıklarının yanı sıra finansal piyasalarda da bir paradigma değişiminin etkisi olduğunu unutmamakta da fayda var.