abd ekonomik yönden kötü' lafı tek başına bi şey ifade etmiyor- kendi çapında eskiye göre mi kötü, global ağırlık olarak almakta olduğu pay mı düşmekte, o yüzden mi kötü ? dış ticaretin payı <%10 olduğu için abd'nin içidir önemli olan derlerdi eskiden, pek öyle olmadığını küresel dev şirketlerin bilançolarında görmeye başladık önce- bu önemliydi, çünkü son 30 senedir %99 geliri hemen hiç artmadığı halde, şirket sahipleri olan %1 geliri 3-5 kat arttığı için abd büyüyor görünüyordu.. küresel pay da küçülme trendinde, en azından çin büyümekte olduğundan beri..
doların hegemonyası iki temel nedene bağlı- petrol/emtia başta olmak üzere ticaretin dolarla yapılıyor olması, ve buna da bağlı olarak merkez bankalarının parasal rezervlerini dolar ağırlıklı tutmak durumunda olmaları.. hem ticaret, hem bunun yapılma şekli, hem finansal taban çok değişti.. mesela artık rus-çin arasındaki petrol/gaz sat, çin malı al' şeklindeki ticarette doları by-pass eden yöntemler gelişmekte (
şangay borsasında işlem gören altın kontratlarına bağlı bir ödeme sistemi, esasen ilk olarak yasaklı iran ticaretinde türklerin icat etmiş olduğu yöntem)
daha anlaşılabilir örnek- rus turist antalya'ya geliyor, dolar ödüyor.. türk tarafı rus doğalgazı satın alıyor, dolarla ödüyor- açıkça görüldüğü gibi aradaki doları yoksaymak mümkün.. bu eğilim geliştikçe (ticarette dolar yerine yerel paraların kullanılmasını teşvik ettikçe- mesela yerel para transfer masraflarının dolar tranferinden daha ucuz olması- şirketler dolar yerine yerel paraları tutmaya başlar.. bu eğilim küresel dolar talebinin köküne kibrit suyu döker..
diğer konu, küresel borçlanma aracı olarak dolar.. avrasya yatırım bankası (çin'in liderliğinde) tam da bu imf-oecd- dünya bankası falan düzenine bir başkaldırı, çünkü büyük montan gerektiren altyapı yatırımlarının abd hegemonyasında olan bu kurumlardan değil, sisem-dışı bir mekanizmadan sağlanmasını varsayıyor.. ve abd şiddetle karşı çıktı, ama ingiltere arka çıktı, esasen obor (one belt one road) hedefli..
demem o ki, doların gözden düşmeye başlaması, basit bir para (kredi) yaratım mekanizmasından çok öte, başka majör dinamiklere bağlı.. trump iktidarıyla beraber, bunu mümkün kılacak bir değişim/dönüşüm start almış olabilir, para (kredi) yaratmak ne ki ? fed yerine çin yaratır (londra kefil olur) vs, işler her şekilde yürür..
doların hegemonik pozisyonu (asla) yıkılmaz değil..
Yer İmleri