Türkiye’nin sermaye piyasalarının kalbi olan Borsa İstanbul, 1985’teki kuruluşundan bugüne tam 40 yıllık bir serüveni geride bıraktı. Bu süreçte küresel krizlerden siyasi çalkantılara, doğal afetlerden yapısal reformlara kadar birçok dönüm noktası yaşandı. İşte 1985’ten 2025’e uzanan kritik gelişmeler ve piyasalarda derin iz bırakan olaylar…
1985–1989: Kuruluş ve İlk Açılımlar
26 Aralık 1985’te İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) kuruldu, 3 Ocak 1986’da 19 şirketin hisseleriyle ilk işlemler başladı. 1987’de yaşanan küresel “Kara Pazartesi” çöküşü Türkiye’ye de yansırken, endeks hesaplamasında günlük sisteme geçildi. 1989’da alınan 32 sayılı kararla yabancı yatırımcıya hisse alım satım izni verildi ve Takas-Saklama Merkezi kuruldu. Bu adımlar borsanın küresel sermaye ile entegre olmasını sağladı.
1990’lar: Krizler, Deprem ve Çalkantılar
1994’te 5 Nisan Ekonomik Krizi ile TL %73 devalüe edildi, endeks iki ayda %55 düştü. 1997’de Asya, 1998’de Rusya kriziyle endeks yarıya indi. Aynı yıl Korkmaz Yiğit skandalı bir günde %15’lik düşüşe yol açtı. 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi sonrası borsa bir hafta kapatıldı; açılışta %10 kayıp yaşansa da altı günde toparlandı.
2000–2001: Çifte Kriz
Kasım 2000’de bankacılık krizinin patlak vermesi ve Şubat 2001’deki MGK krizi, iki günde %30’luk kayba neden oldu. Dalgalı kura geçişle birlikte Türkiye’nin finansal mimarisi yeniden şekillendi.
2003–2008: Siyasi Şoklar ve Küresel Kriz
2003’te Irak tezkeresinin reddi borsada %12,5’lik düşüş getirdi. Aynı yıl İstanbul’daki bombalı saldırılar %7,4 kayba yol açtı. 2006’da Danıştay saldırısı ve siyasi belirsizliklerle %20 kayıp yaşandı. 2008’de Lehman Brothers iflasıyla tetiklenen küresel kriz, Borsa İstanbul’da %50’lik değer kaybına dönüştü.
2009–2013: Reformlar ve Borsa İstanbul’un Doğuşu
2009’da Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP) açılarak şeffaflık güçlendirildi. 2013’te İMKB, VOB ve Altın Borsası birleşerek Borsa İstanbul kuruldu. Ancak aynı yıl Gezi Parkı protestoları sonrası endeks üç ayda %33 değer kaybetti.
2015–2018: Teknolojik Dönüşüm ve Brunson Krizi
2015’te NASDAQ iş birliğiyle geliştirilen BISTECH sistemi devreye girdi, tek seans düzenine geçildi. 15 Temmuz 2016’daki darbe girişimi sonrası endeks bir haftada %19 düştü. 2017’de hisseler Türkiye Varlık Fonu’na devredildi ve endeks ilk kez 100.000 puanı aştı. 2018’de Rahip Brunson krizi ve kur şoku, borsada %51’lik kayba yol açtı.
2019–2021: Sürekli İşlem ve Şok Düşüşler
2019’da sürekli işlem uygulaması başlatıldı. 2020’de COVID-19 salgını ile endeks Mart ayında %28 düştü. Aynı yıl endekslerden iki sıfır atıldı. 2021 Mart’ında Merkez Bankası Başkanı’nın görevden alınmasıyla endeks iki günde %15 değer kaybetti. Aralık ayında kur şoku dört günde %25’lik çöküş getirdi.
2022–2023: Boğa Piyasası ve Deprem Felaketi
2022’de endeks %200 değer kazandı ancak Eylül’de manipülasyon soruşturmalarıyla %18 düzeltme yaşandı. 6 Şubat 2023 depremi sonrası borsa beş gün kapalı kaldı, üç günde %16 kayıp oluştu. Aynı yıl BIST 500 ve yeni endeksler devreye girdi.
2024–2025: Normalleşme ve Yeni Ürünler
2024’te VİOP’ta bakır vadeli kontratlar işlem görmeye başladı; spot gümüş, platin ve paladyum endeksleri hesaplanmaya başlandı. 2025 başında açığa satış yasakları kaldırıldı, piyasa normalleşti.
1985’teki kuruluşundan bu yana Borsa İstanbul; ekonomik krizler, küresel çalkantılar, siyasi belirsizlikler ve doğal afetler karşısında defalarca sınandı. Ancak her kriz sonrası yapılan yapısal reformlar, teknolojik dönüşümler ve uluslararası entegrasyon hamleleri sayesinde bugün bölgesinde güçlü bir piyasa olarak yoluna devam ediyor.
