Borsada hisse alım emri nasıl verilir?

Hisse alım emri vermek, bir uçağın pilotuna rota talimatı vermeye benzer: "Beni kuzeye götür" demekle, "25 bin feet irtifada, 340 pusula yönünde, saatte 800 kilometre hızla ilerle" demek arasında büyük bir fark vardır.

İlk talimat belirsiz ve riskliyken, ikincisi sizi hedefinize hassasiyetle ulaştırır.

Birçok yeni yatırımcı, ne alacağına karar verdikten sonra nasıl alacağını göz ardı eder.

Oysa doğru emir tipini seçmek, doğru fiyat seviyesini belirlemek ve emrinizin akıbetini takip etmek, kâr ile zarar arasındaki ince çizgiyi belirleyebilir.

Fırsatları kaçırmamak, gereğinden fazla ödeme yapmamak ve en önemlisi, riskinizi etkin bir şekilde yönetmek, emir giriş sürecine ne kadar hakim olduğunuzla doğrudan ilişkilidir.

Bu rehberde, bir aracı kurum platformunda hisse alım emri vermenin tüm adımlarını, farklı emir tiplerinin ne anlama geldiğini ve emrinizi girdikten sonra nelere dikkat etmeniz gerektiğini, bir acemi yatırımcının bile anlayabileceği netlikte, tüm detaylarıyla ele alacağız.

EMİR VERMEDEN ÖNCEKİ HAZIRLIK AŞAMASI

Başarılı bir alım emri, "Al" butonuna basmadan çok önce, stratejik bir hazırlık süreciyle başlar.

Bu adımları atlamadan, soğukkanlılıkla planınızı yapmak, sizi anlık ve duygusal kararların yol açabileceği zararlardan koruyacaktır.

Emir ekranını açmadan önce kendinize şu soruları sormalısınız:

• Hangi Hisseden Alınacak? Bu en temel sorudur ve cevabı asla "arkadaşım söyledi" veya "forumda gördüm" olmamalıdır. Alım kararınız, şirketin temel analizine (finansal durumu, kârlılığı, büyüme potansiyeli) veya kendi teknik analiz stratejinize (grafik formasyonları, indikatörler) dayanmalıdır.

• Ne Kadar Alınacak? (Lot/Adet): Portföy yönetimi burada devreye girer. Bu hisseye toplam yatırım bütçenizin ne kadarını ayıracaksınız? Örneğin, 10.000 TL'lik bir yatırım yapacaksanız ve hissenin fiyatı 20 TL ise, 500 adet (lot) alım yapmayı planlarsınız. Tek bir hisseye tüm paranızı yatırmaktan kaçınmak, risk yönetimin ilk kuralıdır.

• Hangi Fiyattan Alınacak? Hisseyi mevcut piyasa fiyatından hemen almak mı istiyorsunuz, yoksa belirlediğiniz daha düşük bir destek seviyesine gelmesini mi bekleyeceksiniz? Bu karar, bir sonraki bölümde ele alacağımız emir tipini doğrudan etkileyecektir.

• Strateji Ne? Bu alımı neden yapıyorsunuz? Uzun vadeli bir temettü yatırımı mı, yoksa kısa vadeli bir fiyat hareketinden faydalanma amacı güden bir trade mi? Eğer fiyatlar beklediğinizin tersi yönünde hareket ederse, hangi seviyede zararınızı kesip pozisyondan çıkacaksınız (Stop-Loss seviyesi)? Bu soruların cevabı, planınızın temelini oluşturur.

ARACI KURUM PLATFORMUNDA ADIMLAR

Hazırlık aşamasını tamamladıktan sonra, alım emrini platforma girmek teknik bir süreçtir. Aracı kurumların arayüzleri farklılık gösterse de, temel adımlar hemen hemen hepsinde aynıdır:

1. Aracı Kurum Hesabınıza Giriş Yapın: Mobil uygulamanızı veya web sitesini kullanarak kullanıcı adı ve şifrenizle yatırım hesabınıza giriş yapın.

2. Yatırım veya Hisse Senedi Menüsüne Gidin: Genellikle platformun ana menüsünde "Hisse Senedi İşlemleri", "Al/Sat" veya "Yatırım" gibi bir bölüm bulunur.

3. İlgili Hisseyi Bulun: Alım yapmak istediğiniz hisse senedini, borsa kodunu (TICKER) yazarak arama çubuğunda bulun. Örneğin; Türk Hava Yolları için "THYAO", Tüpraş için "TUPRS".

4. "Al" Butonuna Tıklayın: Hisse senedinin detay sayfasında veya arama sonuçlarında çıkan "Al" (veya "Buy") butonuna basarak emir giriş ekranını açın.

5. Emir Bilgilerini Girin: Bu, sürecin en önemli adımıdır. Ekranda sizden şu bilgileri girmeniz istenecektir:

o Adet (Lot): Almak istediğiniz hisse senedi miktarını girin.
o Emir Tipi: "Limitli", "Piyasa" gibi seçeneklerden stratejinize uygun olanı seçin.

o Fiyat: Eğer "Limitli" bir emir giriyorsanız, alım yapmak istediğiniz maksimum fiyatı bu alana yazın.

o Geçerlilik Süresi: Emrinizin ne kadar süreyle aktif kalacağını seçin (Genellikle "Günlük" veya "KİE").

6. Emri Gözden Geçirin ve Onaylayın: Tüm bilgileri (hisse kodu, adet, fiyat) son bir kez dikkatle kontrol edin. Özellikle adet veya fiyatta yapılacak bir sıfır hatası, büyük mali sonuçlar doğurabilir. Her şey doğruysa, emri onaylayın.

7. Emir Durumunu Takip Edin: Emri onayladıktan sonra, platformun "Emirlerim" veya "Açık Emirler" bölümünden emrinizin durumunu ("Beklemede", "Gerçekleşti" vb.) takip edin.

LİMİTLİ, PİYASA VE STOP-LOSS EMİRLERİ

Girdiğiniz emir tipi, alımınızın hangi koşullarda gerçekleşeceğini belirler.

En temel ve en sık kullanılan emir tiplerini senaryolarla inceleyelim:

Limitli Emir (Limit Order): Fiyat Kontrolü Sizde

• Nedir? Bir hisse senedini, belirlediğiniz spesifik bir fiyattan veya daha düşük bir fiyattan almak için verilen emirdir. Fiyat kontrolünü tamamen size verir.

• Senaryo: ABC hissesi anlık olarak 15.80 TL'den işlem görüyor. Siz bu hisseyi almak istiyorsunuz ancak en fazla 15.70 TL ödemeye razısınız. Platforma 100 adet için 15.70 TL fiyatlı bir "Limit Alış Emri" girersiniz.

• Nasıl Çalışır? Emriniz borsaya iletilir ve pasif olarak beklemeye başlar. Eğer hissenin fiyatı 15.70 TL'ye veya daha altına düşerse, emriniz o anda satışta olan en iyi fiyatlı emirlerle eşleşerek gerçekleşir.

• Avantajı: Asla belirlediğiniz fiyattan daha fazlasını ödemezsiniz. Fiyat disiplini sağlar.

• Dezavantajı: Eğer hisse fiyatı hiç 15.70 TL'ye düşmez ve yükselmeye devam ederse, emriniz asla gerçekleşmez ve potansiyel bir yükseliş fırsatını kaçırmış olursunuz.

Piyasa Emri (Market Order): Hız Her Şeydir

• Nedir? Bir hisse senedini, o anda piyasada mevcut olan en iyi fiyattan, anında almak için verilen emirdir. Fiyat değil, hız önceliklidir.

• Senaryo: ABC hissesiyle ilgili çok olumlu bir haber geldi ve fiyatın hızla yükseleceğini düşünüyorsunuz. Fiyat ne olursa olsun hemen almak istiyorsunuz. Platforma 100 adet için "Piyasa Alış Emri" girersiniz.

• Nasıl Çalışır? Emriniz borsaya iletildiği anda, o anki en düşük satış teklifi ne ise (örneğin 15.82 TL), o fiyattan anında gerçekleşir.

• Avantajı: Likidite olduğu sürece emrinizin gerçekleşmesi garantidir. Hızlı hareket etmeniz gereken durumlar için idealdir.

• Dezavantajı: Fiyat kontrolünüz sıfırdır. Özellikle sığ (düşük likiditeli) veya çok oynak (volatil) bir hissede, ekranda gördüğünüz fiyat ile emrinizin gerçekleştiği fiyat arasında ciddi bir fark ("fiyat kayması" / slippage) olabilir. Bu risk nedeniyle, yeni başlayan yatırımcılar için genellikle tavsiye edilmez.

Stop-Loss (Zarar Durdur) Emri: Finansal Sigortanız

• Nedir? Bu, doğrudan bir alım emri olmaktan çok, mevcut bir pozisyonun riskini yönetmek veya belirli bir seviye aşıldığında alım yapmak için kullanılan şartlı bir emir türüdür.

• Satış Amaçlı Kullanımı (Klasik Stop-Loss): ABC hissesini 15.80 TL'den aldınız. Stratejinize göre, eğer fiyat 15.20 TL'nin altına düşerse, daha fazla zarar etmek istemiyorsunuz. Platforma 15.20 TL "tetikleme fiyatı" ile bir "Stop-Loss Satış Emri" girersiniz. Eğer fiyat 15.20'ye düşerse, emriniz otomatik olarak bir Piyasa Satış Emrine dönüşür ve pozisyonunuz kapatılır.

• Alış Amaçlı Kullanımı (Buy Stop Order): ABC hissesinin 16.00 TL'de önemli bir teknik direnç seviyesi olduğunu düşünüyorsunuz. Eğer hisse bu direnci kırıp 16.05 TL'ye yükselirse, yükseliş trendinin teyit edileceğine ve alım yapmanın mantıklı olacağına inanıyorsunuz. Platforma 16.05 TL "tetikleme fiyatı" ile bir "Stop-Loss Alış Emri" girersiniz. Fiyat 16.05'e ulaştığında, emriniz otomatik olarak bir Piyasa Alış Emrine dönüşür ve alım gerçekleşir.

Emir Girdikten Sonra Dikkat Edilecekler

Emri platforma girdikten sonra işiniz bitmez. Emrinizin durumunu aktif olarak takip etmeli ve gerektiğinde müdahale etmelisiniz.

• Emir Durumunu Anlamak:

o "Beklemede" / "Açık": Emriniz borsaya iletilmiş ancak henüz eşleşmemiştir. Limit emirleri için bu normal bir durumdur.

o "Gerçekleşti": Emriniz başarıyla tamamlanmış ve hisseler portföyünüze eklenmiştir.

o "Kısmi Gerçekleşti": Emrinizin sadece bir kısmı gerçekleşmiştir. Örneğin, 100 lotluk emrinizin 40 lotu gerçekleşmiş, kalan 60 lotu ise hala bekliyor olabilir.

o "İptal Edildi": Emriniz sizin tarafınızdan veya gün sonu gibi nedenlerle sistem tarafından iptal edilmiştir.

• Emir İptali ve Değişikliği: Emriniz "Beklemede" veya "Kısmi Gerçekleşti" durumundayken, gerçekleşmeyen kısmı için genellikle değişiklik yapabilirsiniz.

o İptal: Emri tamamen iptal edebilirsiniz.

o İyileştirme: Alış emrinizin fiyatını yükselterek (örneğin 15.70'den 15.72'ye çekerek) gerçekleşme olasılığını artırabilirsiniz.

o Kötüleştirme: Alış emrinizin fiyatını düşürerek (örneğin 15.70'den 15.68'e çekerek) daha pasif bir konuma geçebilirsiniz.

• Emir Geçerlilik Süreleri:

o Günlük (GÜN): En yaygın kullanılan süredir. Emriniz sadece girildiği işlem günü boyunca geçerlidir. Eğer gün sonuna kadar gerçekleşmezse, seans kapanışında otomatik olarak iptal edilir.

o Kalana Kadar İptal Et (KİE): Emriniz siz iptal edene kadar veya aracı kurumun belirlediği maksimum süre (örneğin 1 hafta) boyunca sistemde aktif kalır. Bu özellik her aracı kurumda veya her hissede bulunmayabilir.

SIKÇA SORULAN SORULAR (SSS)

1. En az kaç adet (lot) hisse senedi alabilirim? Borsa İstanbul'da minimum alım adedi 1 lottur. Yani bir hisseden en az 1 adet alabilirsiniz.

2. Limit emrim, hisse fiyatı belirlediğim seviyeye değdiği halde neden gerçekleşmedi? Borsada emirler "fiyat ve zaman önceliği" kuralına göre işler. Sizinle aynı fiyattan emir veren başka yatırımcılar sizden daha önce emir girdiyse, öncelik onlardadır. O fiyattaki tüm satışlar onlara yapıldıktan sonra hala satıcı kalırsa sizin emriniz gerçekleşir.

3. "Fiyat Kayması" (Slippage) nedir? Piyasa emrinde neden olur? Fiyat kayması, emri verdiğiniz anda gördüğünüz fiyat ile emrinizin gerçekleştiği fiyat arasındaki farktır. Piyasa emri, o anki "en iyi" fiyattan gerçekleştiği için, özellikle anlık volatilitede bu fiyat sizin gördüğünüzden birkaç kademe yukarıda olabilir.

4. Yeni başlayan bir yatırımcı için Limit Emir mi, Piyasa Emri mi daha iyidir? Fiyat kontrolü sağladığı ve sürpriz maliyetleri önlediği için yeni başlayan yatırımcılar için kesinlikle Limitli Emir kullanmaları tavsiye edilir.

5. Borsa kapalıyken (akşam veya hafta sonu) alım emri verebilir miyim? Evet, çoğu aracı kurum platformu borsa kapalıyken emir girişine izin verir. Verdiğiniz bu emir, takip eden ilk işlem günü sabahı borsa açıldığında sisteme iletilir.

6. Emir iptali veya değişikliği için bir ücret öder miyim? Hayır, gerçekleşmemiş bir emri iptal etmek veya değiştirmek için herhangi bir ücret (komisyon) alınmaz. Komisyon sadece emriniz gerçekleştiğinde ödenir.

7. "Zincir Emir" ne demektir? Bu, bir emrin gerçekleşmesinin başka bir emri tetiklediği gelişmiş bir emir türüdür. Örneğin, "ABC hissesindeki 100 lotluk alış emrim gerçekleşirse, anında XYZ hissesi için 15.20 TL'den bir satış emrini aktive et" şeklinde bir otomasyon kurmanızı sağlar.

8. Emir vermek için yeterli param yoksa ne olur? Aracı kurumunuzun sistemi, alım emrini onaylamadan önce hesabınızdaki nakit bakiyesini kontrol eder. Eğer (hisse bedeli + komisyon) için yeterli bakiyeniz yoksa sistem emri reddeder.

9. Emirlerde T+1 ve T+2 ne anlama gelir? Bu, takas sürelerini ifade eder. Bir hisseyi sattığınızda, satış bedeli yatırım hesabınıza anında nakit olarak yansısa da, bu parayı banka hesabınıza çekebilmeniz için genellikle 2 iş günü (T+2) beklemeniz gerekir.

10. Stop-Loss emri zararımı tamamen durdurmayı garanti eder mi? Normal piyasa koşullarında büyük ölçüde evet. Ancak piyasada çok ani ve büyük bir fiyat boşluğu (gap) yaşanırsa (örneğin bir hisse 10.00 TL'den kapanıp ertesi gün 9.50 TL'den açılırsa), 9.80'deki stop-loss emriniz, piyasadaki en iyi fiyat olan 9.50'den gerçekleşir ve beklediğinizden daha büyük bir kayıp yaşanabilir.