Dow Jones ve S&P 500 karşılaştırması nasıl yapılır?

Genellikle aynı yönde hareket etme eğiliminde olsalar da, bu iki dev endeks aslında birbirinden temelden farklı yapılara, hesaplama yöntemlerine ve temsil ettikleri ekonomik hikayelere sahiptir.

Birçok yatırımcı, bu iki endeksi birbirinin yerine kullanılabilir basit göstergeler olarak görür. Oysa aralarındaki yapısal farkları anlamak, bir yatırımcının Amerikan piyasasını daha derinlemesine okumasını, sektörel trendleri daha net görmesini ve kendi portföyü için doğru kıyaslama ölçütünü (benchmark) seçmesini sağlar.

Biri, Amerika'nın en köklü sanayi devlerinin tarihi mirasını taşırken, diğeri modern ekonominin geniş ve teknoloji odaklı yapısını yansıtır. Bu rehberde, Amerikan borsasının bu iki yüzünü, yani Dow Jones ve S&P 500'ü, en kritik farkları olan şirket sayısı ve ağırlıklandırma yöntemlerinden başlayarak, sektörel dağılımlarına, getiri performanslarına ve risk metriklerine kadar detaylı bir şekilde karşılaştıracağız.

TEMEL FARKLILIKLAR: ŞİRKET SAYISI VE AĞIRLIKLANDIRMA YÖNTEMİ

İki endeks arasındaki en temel ve en önemli fark, nasıl oluşturuldukları ve nasıl hesaplandıklarıdır.

ŞİRKET SAYISI: 30 SEÇKİN ŞİRKET VS. 500 BÜYÜK ŞİRKET

• Dow Jones (DJIA): Genellikle sadece "Dow" olarak anılan bu endeks, Amerika Birleşik Devletleri'nin en büyük, en köklü ve en saygın 30 "blue-chip" (seçkin) şirketinden oluşur. Buradaki en önemli nokta, bu 30 şirketin belirli bir matematiksel kurala göre değil, S&P Dow Jones Indices adındaki bir komite tarafından seçilerek belirlenmesidir. Bu, endeksin yapısını daha subjektif hale getirir.

• S&P 500: Adından da anlaşılacağı gibi, bu endeks ABD'nin halka açık en büyük 500 şirketini içerir. Bir şirketin S&P 500'e dahil edilmesi için piyasa değeri, likidite (alım-satım kolaylığı), kârlılık ve sektör temsiliyeti gibi bir dizi objektif kritere uyması gerekir. Bu yapısıyla, Amerikan ekonomisinin çok daha geniş ve kapsamlı bir kesitini sunar.

AĞIRLIKLANDIRMA YÖNTEMİ: EN KRİTİK VE EN BELİRLEYİCİ FARK

Bu, iki endeksin DNA'sını birbirinden ayıran en önemli teknik detaydır.

• Dow Jones: Fiyat Ağırlıklı (Price-Weighted) Endeks

Nasıl Çalışır? Bu, oldukça eski ve artık modern finansta pek kullanılmayan bir yöntemdir. Dow Jones'ta, bir şirketin endeks üzerindeki ağırlığı, o şirketin gerçek büyüklüğüyle (piyasa değeriyle) değil, tek bir hissesinin fiyatıyla belirlenir.

Anlamı Nedir? Hisse fiyatı 500 Dolar olan bir şirketin, hisse fiyatı 50 Dolar olan bir şirkete göre endeks üzerinde 10 kat daha fazla etkiye sahip olması demektir. Bu durum, hisse fiyatı 50 Dolar olan şirketin toplam piyasa değerinin diğerinden katbekat büyük olması durumunda bile geçerlidir. Bu yöntem, hisse bölünmeleri gibi olaylardan da ciddi şekilde etkilendiği için, piyasanın gerçek ekonomik yapısını yansıtmakta zayıf kalır ve en büyük eleştiri noktasıdır.

• S&P 500: Piyasa Değeri Ağırlıklı (Market-Cap Weighted) Endeks

Nasıl Çalışır? Bu, dünya genelindeki modern endekslerin neredeyse tamamının kullandığı standart yöntemdir. S&P 500'de, bir şirketin endeks üzerindeki ağırlığı, o şirketin toplam piyasa değeri (Market Capitalization = Hisse Fiyatı x Dolaşımdaki Hisse Sayısı) ile belirlenir.

Anlamı Nedir? Bu, en büyük ve en değerli şirketlerin (Apple, Microsoft, Nvidia gibi) endeksin hareketi üzerinde en fazla etkiye sahip olduğu anlamına gelir. Bu yöntem, bir şirketin ekonomideki gerçek "ağırlığını" yansıttığı için, S&P 500'ün piyasanın çok daha doğru ve adil bir temsili olduğu kabul edilir.

SEKTÖREL DAĞILIM FARKLARI VE TEMSİL GÜCÜ

Bu temel yapısal farklar, iki endeksin sektörel dağılımlarını ve ekonomiyi temsil etme güçlerini de doğrudan etkiler.

• Dow Jones: Sadece 30 şirketten oluştuğu için, ABD ekonomisinin bütün sektörlerini dengeli bir şekilde temsil etmesi imkansızdır. Tarihsel olarak sanayi, finans ve sağlık gibi daha geleneksel sektörlerin ağırlığı daha fazla olmuştur. Örneğin, dünyanın en büyük şirketlerinden bazıları olan Amazon veya Alphabet (Google), hisse fiyatlarının yapısı ve komitenin tercihleri nedeniyle uzun yıllar bu endekse dahil edilmemiştir. Bu da endeksin modern, teknoloji odaklı ekonomiyi yansıtma gücünü azaltır.

• S&P 500: İçerdiği 500 şirket sayesinde, ABD ekonomisinin sektörel yapısını çok daha dengeli bir şekilde yansıtır. Teknoloji, Sağlık, Finans, İsteğe Bağlı Tüketim, Sanayi gibi tüm ana sektörler, ekonomideki gerçek ağırlıklarına yakın bir oranda temsil edilir. Bu nedenle, profesyonel fon yöneticileri, ekonomistler ve analistler için Amerikan ekonomisinin genel performansını ölçerken kullanılan birincil kıyaslama ölçütü (benchmark) her zaman S&P 500'dür.

Aşağıdaki tablo, iki endeks arasındaki temel farkları net bir şekilde özetlemektedir:
Kriter Dow Jones Sanayi Ortalaması (DJIA) Standard & Poor's 500 (S&P 500)
Şirket Sayısı 30 (Seçilmiş "Blue-Chip" Şirketler) 500 (Geniş Kapsamlı ve Kriterlere Dayalı)

Ağırlıklandırma Fiyat Ağırlıklı (Hisse Fiyatına Göre) Piyasa Değeri Ağırlıklı (Şirket Büyüklüğüne Göre)

Temsil Gücü Dar Kapsamlı, Geleneksel Ekonomi Ağırlıklı Geniş Kapsamlı, Modern Ekonomi Yansıması

Teknoloji Ağırlığı Genellikle Daha Düşük Genellikle Daha Yüksek
Profesyonel Kullanım Medya ve Halk Göstergesi Kurumsal Kıyaslama Ölçütü (Benchmark)

GETİRİ VE RİSK PERFORMANSI KARŞILAŞTIRMASI

Getiri Performans Karşılaştırması

• Uzun Vadeli Korelasyon: Çok uzun vadede (on yıllar boyunca) bakıldığında, iki endeksin getiri performansları birbirine oldukça yakındır ve aralarında çok yüksek bir korelasyon vardır. Yani, genellikle birlikte yükselir ve birlikte düşerler.

• Son Yıllardaki Fark: Ancak, özellikle son 10-15 yılda, S&P 500'ün Dow Jones'a karşı istikrarlı bir şekilde daha iyi performans gösterdiği görülmektedir. Bunun temel nedeni, S&P 500'ün piyasa değeri ağırlıklı yapısının, piyasadaki yükselişin ana motoru olan mega-sermayeli teknoloji şirketlerine (Apple, Microsoft, Amazon, Nvidia vb.) endeks içinde çok daha fazla ağırlık vermesidir. Dow Jones'un fiyat ağırlıklı yapısı ise bu devlerin etkisini tam olarak yansıtamamıştır.

RİSK METRİKLERİ

• Volatilite: Genellikle, Dow Jones'un sadece büyük, istikrarlı ve olgun "blue-chip" şirketlerden oluşması nedeniyle, S&P 500'e göre bir miktar daha az volatil (daha az dalgalı) olduğu düşünülür. Ancak pratikte bu fark genellikle çok küçüktür.

• Beta: S&P 500, piyasanın kendisi olarak kabul edildiği için Beta katsayısı tanım gereği 1.0'dır. Dow Jones'u takip eden bir Borsa Yatırım Fonu'nun (ETF) Beta'sı da genellikle 1.0'a çok yakın bir değerde (örneğin 0.98) çıkar. Bu da aralarındaki çok yüksek korelasyonu teyit eder.

• Yoğunlaşma Riski (Concentration Risk): Bu alanda Dow Jones daha risklidir. Sadece 30 şirketten oluştuğu için, bu şirketlerden sadece bir veya ikisinin yaşayacağı çok büyük bir olumsuzluk (büyük bir dava, bilanço sorunu vb.), endeksin geneli üzerinde orantısız bir şekilde daha büyük bir etki yaratabilir. S&P 500'ün 500 şirkete yayılmış olması, bu tür tekil şirket risklerine karşı daha iyi bir çeşitlendirme ve koruma sağlar.

HANGİ ENDEKSİ TAKİP ETMELİ? YATIRIMCI İÇİN ANLAMI

• Dow Jones (DJIA): En iyi şekilde tarihsel, kültürel ve medyatik bir gösterge olarak görülmelidir. Akşam haberlerinde duyduğunuz, piyasanın o günkü modunu anlatan manşet rakamıdır. Amerika'nın en bilinen endüstriyel devlerinin performansı hakkında hızlı bir fikir verir. Ancak, ciddi ve derinlemesine bir piyasa analizi için artık modası geçmiş ve yetersiz kabul edilmektedir.

• S&P 500: Bu, profesyonellerin ve bilinçli yatırımcıların tercihidir. ABD ekonomisinin ve borsasının en doğru, en kapsamlı ve en adil göstergesidir. Dünyadaki hemen hemen tüm profesyonel fon yöneticileri, kendi performanslarını S&P 500'e karşı ölçerler. Amerikan piyasasının gerçek nabzını tutmak isteyen bir yatırımcının birincil olarak takip etmesi gereken endeks kesinlikle S&P 500'dür.

SIKÇA SORULAN SORULAR (SSS)

1. Dow Jones endeksinin puanı (örn: 40.000) neden bu kadar yüksek? Bunun nedeni, endeksin fiyat ağırlıklı yapısını korumak için kullanılan ve hisse bölünmeleri gibi olaylardan sonra sürekli güncellenen "Dow Böleni" (Dow Divisor) adı verilen özel bir matematiksel sabittir. Bu bölen şu an 1'den çok daha küçük bir sayıdır ve bu da endeks puanını yapay olarak yükseltir.

2. Adı neden "Sanayi Ortalaması"? Çünkü 1896 yılında ilk oluşturulduğunda, endeks gerçekten de Amerika'nın önde gelen 12 büyük sanayi (demiryolu, pamuk, tütün vb.) şirketinden oluşuyordu. Günümüzde ise içinde teknoloji, sağlık, finans gibi birçok farklı sektörden şirket bulunmaktadır ancak tarihi ismi korunmuştur.

3. Bu endekslere Türkiye'den nasıl yatırım yapabilirim? Uluslararası piyasalara erişim sağlayan aracı kurumlar aracılığıyla, bu endeksleri takip eden Borsa Yatırım Fonları'nı (ETF) satın alabilirsiniz. Dow Jones için en popüler olanı DIA, S&P 500 için ise SPY, IVV ve VOO'dur.

4. Nasdaq 100 bu iki endeksten daha mı iyidir? Daha iyi değil, daha farklıdır. Nasdaq 100, sadece teknoloji ve büyüme odaklı bir endekstir. S&P 500 ve Dow Jones ise daha geniş ve dengeli bir sektör yapısına sahiptir. Her birinin temsil ettiği hikaye farklıdır.

5. Dow'daki şirketleri kim seçiyor? S&P Dow Jones Indices şirketindeki bir komite, ABD ekonomisini en iyi temsil ettiğini düşündüğü, saygın ve istikrarlı büyüme gösteren şirketleri endekse dahil etmek üzere bir seçim yapar.

6. Bu endeksler temettüleri içerir mi? Genellikle haberlerde duyurduğumuz fiyat endeksleri, temettüleri içermez. Ancak her iki endeksin de temettülerin yeniden yatırıma yönlendirildiği varsayımıyla hesaplanan ve gerçek toplam getiriyi gösteren "Toplam Getiri" (Total Return) versiyonları da mevcuttur.

7. Hangi endeks daha eskidir? Dow Jones, 1896 yılında oluşturulmuştur ve dünyanın en eski borsa endekslerinden biridir. S&P 500 ise 1957 yılında bugünkü 500 şirketlik formatına kavuşmuştur.

8. Dow'daki bir şirket iflas ederse ne olur? Komite, iflas eden veya endeks kriterlerini artık karşılamayan bir şirketi endeksten çıkarır ve yerine yeni bir şirket ekler.

9. Neden Dow Jones hala bu kadar popüler? Tarihsel önemi, uzun bir geçmişe sahip olması ve medyanın manşetlerde basit ve anlaşılır bir rakam kullanma alışkanlığı nedeniyle popülerliğini korumaktadır.

10. Bir yatırımcı olarak ikisini de takip etmeli miyim? Evet. Dow Jones'u piyasanın genel modu ve manşetler için, S&P 500'ü ise ciddi analiz, portföy karşılaştırması ve ekonominin gerçek durumunu anlamak için takip etmek en dengeli yaklaşımdır.