Reel efektif döviz kuru, Ocak 2024’te TÜFE bazında 1,66 puan artarak 56,95’e yükseldi.
Türk lirasının yabancı para birimleri karşısındaki değerini ölçen en hassas döviz kuru hesaplama yöntemi olan Reel Efektif Döviz Kuru, 2024 Ocak döneminde 56,95 seviyesine yükseldi. Türk lirası, dolar ve euro karşısında tarihî zirvelerinde dolaşmasına karşın TÜFE ile düzeltilmiş hâliyle reel efektif döviz kurunda 2023’ün ikinci yarısında başlayan yukarı yönlü hareketler devam etmiş oldu. Bir başka deyişle Türk lirası yaklaşık 7 aydır efektif anlamda değer kazanmayı sürdürüyor.
Reel efektif döviz kuruna biraz daha yakından göz atalım. Merkez Bankası tarafından 2003 yılı baz alınarak açıklanan reel efektif döviz kuru endeksi verilerine göre, TÜFE ile düzeltilmiş hâliyle son 10 yılda Türk lirasındaki değer kaybı, yaklaşık %40,5 olarak açıklanıyor. 2014 yılının Ocak ayında 95,75 düzeyindeki TÜFE bazlı REK, 2015 yılının Ocak ayında 108,60 ile gördüğü en yüksek seviyeye ulaştı. Yani Türk lirası, en değerli olduğu dönemleri yaşadı. O tarihten itibaren kademeli düşüş sonrasında REK, 2021 Aralık döneminde 47,62’ye kadar indi ve TL’nin en değersiz olduğu seviyeleri gördü. Son 7 ayda TL’nin efektif değeri %17 arttı Son 7 ayda ise Türk lirasının değerinde hafif de olsa yukarı yönlü kıpırdanmalar görülüyor.
2023 Temmuz döneminde tarihinin en kötü seviyelerine yaklaşan ve 48,69 düzeyinden dönen TL’nin değeri 56,95’e kadar tırmandı. Reel efektif döviz kurunda Ocak ayında görülen 56,95 değeri, 2023 Mayıs ayından bu yana görülen en yüksek seviye oldu. TÜFE bazlı REK’de son 7 aydaki iyileşme %16,9 oldu. Bir başka ifadeyle son 7 ayda Türk lirası efektif olarak yaklaşık %17 değerlendi.
Nedir bu Reel Efektif Döviz Kuru?
Döviz kurları, hepimizin bildiği hâliyle her gün piyasalardan takip ettiğimiz değerlerdir. Türk lirasının son yıllarda hızla değer kaybettiği kurlar, aslında iktisadi literatürde nominal döviz kurlarını temsil eder. Ancak piyasalarda çeşitli amaçlar için kullanılan farklı hassasiyetleri ölçen döviz kurları da mevcuttur. Farklı olarak değerlendirilen ve yorumlanan döviz kurlarından biri de her ay Merkez Bankası tarafından düzenli olarak takip edilen Reel Efektif Döviz Kuru’dur.
Reel Efektif Döviz Kuru nasıl hesaplanıyor?
Reel Efektif Döviz Kuru; dolar, euro ya da sterlin gibi para birimleri ile Türk lirasının değerini doğrudan karşılaştırmasının dışında TL’nin Türkiye’nin ticaret yaptığı ülkelerin para birimlerinden oluşturulan sepet karşısındaki değerini de belirler. Bu sepet oluşturulurken ülkeler arasındaki dış ticaret miktarları güncel olarak kullanılır ve buna göre ağırlıklandırılır. Bir başka deyişle dış ticarette daha çok kullanılan yabancı para birimlerinin kurlarındaki değişimlerin efektif kur üzerindeki etkisi daha fazladır. Kısaca, bu yöntem nominal döviz kurlarına göre çok daha hassas bir şekilde Türk lirasının gerçek değerinin gözler önüne serildiği bir kur hesaplama yöntemidir. Efektif Kur olarak bilinen bu yöntemde, nominal efektif döviz kuru fiyat ve maliyet değişimlerinden arındırılır. Enflasyon düzeltmesiyle hesaplandığında reel efektif döviz kuru elde edilir ve çok çok daha hassas bir şekilde Türk lirasının değerinin ölçümlenmesini sağlar.
Reel Efektif Döviz Kuru nasıl okunuyor?
Efektif döviz kurundaki artış, TL’nin reel olarak değer kazandığını gösterirken, azalış ise TL’nin reel olarak değerinin düştüğünü gösterir. Bir başka ifadeyle, reel efektif döviz kuru arttığında yabancılar için Türkiye’de ticarete konu olan mal ve hizmetler yabancılar için pahalı hâle gelirken Türkiye’nin yurt dışından satın aldığı mal ve hizmetler Türkiye için daha ucuz hâle gelir. Reel efektif kur düştüğünde ise bu senaryonun tam tersi geçerlidir ve Türkiye için yurt dışından aldığı mal ve hizmetler daha pahalı, yabancılar için Türkiye ile ticaret yapmak daha ucuz hâle gelir.
