Borsa İstanbul, küresel piyasalardaki hareketleri çoğu zaman birebir takip etmeyen, hatta zaman zaman tamamen ters yönde hareket eden bir yapıya sahip. Wall Street rekor kırarken sınırlı tepkiler veren; fakat küresel satış dalgalarında çok daha sert geri çekilen bir endeks…
Bu asimetrik davranış, yalnızca kısa vadeli dalgalanmalardan değil; yapısal, davranışsal ve makroekonomik unsurların birleşiminden kaynaklanıyor. Aşağıdaki analiz, BIST’in bu “hassas ve gecikmeli” karakterini tüm yönleriyle ele alıyor.
1. YAPISAL KÜÇÜKLÜK VE LİKİDİTE SORUNU: BIST'İN EN TEMEL ZAYIF NOKTASI
Küresel piyasalara kıyasla Borsa İstanbul hâlâ küçük ve dar hacimli bir piyasa.
ABD’de yalnızca Apple’ın günlük işlem hacmi, bazı günlerde BIST 100’ün toplam hacmine yaklaşabiliyor. Bu gerçek, piyasadaki her hareketin büyütülmesine neden oluyor.Likidite düşük olduğu için yukarı yönlü hareketlerde hacim yetersiz kalıyor.
Aşağı yönlü hareketlerde ise satış emirleri fiyatı hızla bastırıyor.Bu durum, özellikle yüksek volatilite dönemlerinde BIST’i daha kırılgan hâle getiriyor.
2. YABANCI PAYINDAKİ ÇÖKÜŞ: POZİTİF MOMENTUMUN DUVARA ÇARPMASI
2013’te %65 seviyelerinde olan yabancı payı, bugün yaklaşık %36 civarında.
Bu dramatik azalma, BIST’in küresel rallilere neden sınırlı tepki verdiğinin en güçlü açıklaması.
Yabancı yatırımcıların payı azalınca:
Global pozitif risk iştahı BIST’e yeterince yansımıyor.
Ancak satış dönemlerinde yabancıların portföy küçültme hareketleri, yerli yatırımcıların panik refleksiyle birleşince düşüşü derinleştiriyor.
BIST, “yabancı girişi olduğunda yükselen, çıktığında sert düşen” kırılgan bir yapıya sıkışıyor.
3. YATIRIMCI PROFİLİ: KISA VADELİ VE SPEKÜLATİF YOĞUNLUKTA
Borsa İstanbul’un yatırımcı tabanı son yıllarda genişledi; fakat yapısal olarak hâlâ kısa vadeli kazanca odaklı.Uzun vadeli kurumsal fonların ağırlığı, gelişmiş piyasalara kıyasla oldukça zayıf.
Bu da şu tabloyu yaratıyor:
Global yükseliş dönemlerinde sabırlı taşıyıcı yatırımcı eksikliği nedeniyle momentum sınırlı.Küresel satışlarda ise hızlı panik satışları devreye giriyor. BIST’in oyuncu profili, piyasanın “duygusal” ve oynak olmasına önemli ölçüde katkı sağlıyor.
4. MAKRO RİSKLER: RİSK PRİMİ VE TL DİNAMİĞİ YÜKSELİŞLERİ BASTIRIYOR
Türkiye, küresel yatırımcıların radarında hâlâ yüksek risk primine sahip bir ülke konumunda:
-Yüksek enflasyon
-Sık faiz değişiklikleri
-Kur oynaklığı
-Jeopolitik riskler
Bu unsurlar, global pozitif dönemeçlerde yabancı yatırımcının Türkiye’ye giriş riskini sınırlandırıyor. BIST’in bu nedenle yükselişlerde “temkinli”, düşüşlerde “hızlı” bir eğilim göstermesi şaşırtıcı değil.
Örneğin:
Nasdaq %3 yükseldiğinde BIST ancak %0,5-1’lik bir tepki verebiliyor.
Küresel satışlarda ise BIST’in %3-4 oranlarını bir günde gördüğü sık yaşanan bir durum.
5. ENDEKSİN SEKTÖREL YAPISI: BANKA VE ENERJİ AĞIRLIĞI ÇİFT TARAFLI KILIÇ
BIST 100’de bankacılık, enerji ve sanayi devleri ağırlıklı. Bu sektörler, küresel ralliden çok faiz – kur – jeopolitik üçgenine göre hareket ediyor.Döviz baskısı varsa bankalar negatif etkileniyor.Enerji fiyatlarındaki oynaklık büyük şirketlerde sert dalgalanmalara yol açıyor.Faiz artırımları sanayi devlerini baskılıyor.Dolayısıyla, global pozitif akım geldiğinde endeksin bu bölümleri hareketi sınırlıyor; fakat global korku dönemlerinde düşüşe en sert katkıyı yine onlar yapıyor.
6. DAVRANIŞSAL FİNANS PENCERESİ: PANİK ETKİSİ BIST’TE ÇOK DAHA GÜÇLÜ
Türkiye piyasasında yatırımcı psikolojisi, küresel örneklere kıyasla çok daha belirgin.
İyi haberler sindirilerek fiyatlanıyor.Kötü haberler ani ve zincirleme satış baskısıyla fiyatlara yansıyor.BIST’te “panik satışı” kavramı, ABD ve Avrupa piyasalarına kıyasla çok daha kuvvetli. Bu davranışsal desen, endeksin düşüşlerde neden daha hassas olduğunu açıklıyor.
7. KURUMSAL ŞEFFAFLIK, REGÜLASYONLAR VE BEKLENTİLER: YABANCI İÇİN ENGELLER
Yabancı yatırımcının Türkiye’ye temkinli yaklaşmasının bir başka nedeni:
-Finansal raporlama şeffaflığı
-Öngörülebilirlik
-Siyasi riskler
-Kredi derecelendirme notları
-Sermaye hareketlerine yönelik zaman zaman gündeme gelen kısıtlamalar
Bu maddeler, BIST’in küresel piyasalarda “yüksek risk – orta getiri” sınıfında fiyatlanmasına yol açıyor.Bu algı değişmedikçe, BIST’in global rallilerde geri kalması kaçınılmaz.
BIST’İN GLOBAL ASİMETRİ SORUNU YATIRIMCIYA HEM ÖĞRETİYOR HEM UYARIYOR
Borsa İstanbul’un global piyasalardan asimetrik etkilenmesi, tek bir nedene değil;
yapısal küçüklük + yabancı çıkışı + yatırımcı profili + makro kırılganlık + sektör ağırlıkları + psikolojik tepkiler kombinasyonuna dayanıyor.
Bu tablo, yatırımcılara iki kritik mesaj veriyor:
- Yükselişlerde sabır şart.
Küresel rallilerin BIST’e yansıması zaman alır, hacim gerekir, güven gerekir. - Düşüşlerde disiplin şart.
Riskten kaçış dönemleri BIST’te çok daha sert fiyatlanır; stop-loss, portföy dengesi ve nakit yönetimi kritik önem taşır.
STRATEJİK BAKIŞ: BU ASİMETRİK YAPI FIRSATA ÇEVRİLEBİLİR Mİ?
Evet. Yükselişlerde gecikmeli fiyatlama → Erken pozisyon alan için daha ucuz giriş fırsatı Düşüşlerde aşırı tepki → Temel güçlü şirketlerde “aşırı satım” dönemi fırsatları Bu nedenle BIST’in karakterini anlamak, yalnızca risk yönetimi değil, doğru zamanlama ve sakin bir portföy yaklaşımı için de büyük avantaj sağlıyor.
Sorumluluk Reddi: Bu içerik yatırım tavsiyesi değildir. Finansal kararlarınız için bağımsız danışmanlık almanız önerilir.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
