Türkiye’de çalışanların büyük bir bölümünün resmi kayıtlarda asgari ücretle gösterilmesine karşın, fiilen daha yüksek maaş alması Sosyal Güvenlik Kurumu’nu (SGK) harekete geçirdi. SGK, tekstil, gıda, hizmet ve perakende gibi emek yoğun sektörlerde, uzun yıllardır aynı çalışanlarını asgari ücretle gösteren işletmelere yönelik geniş çaplı denetimler başlattı. Denetimlerin temel amacı, kayıt dışı ücretleri ve Türkiye'deki gerçek asgari ücretli oranını tespit etmek.
Türkiye’nin en temel yapısal sorunlarından biri, brüt tutarı 26.005 TL 50 kuruş olan asgari ücretin, artık bir taban ücret olmaktan çıkıp ortalama ücret haline gelmesi.
SGK verilerine göre ortalama bildirilen brüt ücret 47.676 TL iken, bu rakam asgari ücretin sadece 1,83 katına denk geliyor.
Birçok işletme, SGK'ya asgari ücret üzerinden prim bildirimi yaparken, ücretin kalan kısmını elden ödüyor. Bu, kısa vadede prim yükünü azaltsa da hem çalışan hem de işveren için ağır cezai sonuçlar doğuruyor.
SGK’NIN RADARI: MESLEK KODU VE ÜCRET UYUMSUZLUĞU
Sosyal güvenlik uzmanı Özgür Erdursun'un Dünya Gazetesi'ndeki köşe yazısına göre SGK’nın başlattığı denetimlerin temel amacı, sadece haksız prim eksikliğini değil, aynı zamanda Türkiye’de gerçek asgari ücretli sayısını doğru tespit etmek.
Müfettişler, meslek kodları, işin niteliği, üretim miktarları ve işçilik oranları gibi verileri inceliyor. Örneğin, "usta terzi" olarak bildirilen bir çalışanın asgari ücretle görünmesi, SGK açısından tutarsızlık olarak değerlendiriliyor.
Denetim sırasında çalışanlara "Gerçekte ne kadar maaş alıyorsunuz?" sorusu yöneltiliyor. Eğer çalışan, asgari ücretten fazla maaş aldığını beyan ederse, bu bilgi geriye dönük cezai işlem için yeterli olabiliyor.
EKSİK PRİM BİLDİRİMİNİN İŞLETMELERE AĞIR SONUÇLARI VAR
Eksik prim bildirimi tespiti durumunda işletmeler, geriye dönük olarak ağır cezai yaptırımlarla karşılaşıyor.
Eksik bildirilen primler geriye dönük 5 yıla kadar gecikme faizi ve idari para cezalarıyla birlikte tahsil ediliyor.
İşveren, prim teşviklerinden mahrum kalıyor. Çalışanlar da ileride açacakları davalarda fark prim ve tazminat haklarını talep edebiliyor.
Uzmanlar, uzun yıllardır aynı personeli asgari ücretle gösteren işletmelerin en yüksek denetim risk grubunda olduğunu belirterek, gerçek ücretleri SGK’ya doğru bildirme, elden ödeme yapmama ve SGK kayıtlarını banka/bordro kayıtlarıyla uyumlu hale getirme çağrısında bulunuyor.
SGK, bu süreçle birlikte kayıt dışı ekonomiyi azaltmayı ve ülkedeki gerçek ücret yapısını ortaya koymayı hedefliyor.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
