Borsa İstanbul’da piyasanın genel yönünü anlamak isteyen herkesin ilk baktığı gösterge BIST 100 Endeksidir. BIST 100; Borsa İstanbul’da işlem gören, piyasa değeri ve işlem hacmi en yüksek 100 şirketin performansını temsil eder. Ancak endeksi doğru okumak, sadece “yükseldi mi düştü mü” sorusundan çok daha fazlasını gerektirir.
Canlı borsada BIST 100’ün hareketi; yatırımcı psikolojisini, büyük fonların pozisyonunu ve piyasanın risk iştahını aynı anda yansıtır. Bu nedenle endeksi anlamadan hisse seçmek, pusulasız yola çıkmaya benzer.
BIST 100 Mantığı Nasıl Çalışır?
BIST 100 eşit ağırlıklı bir endeks değildir. Endeks, şirketlerin fiili dolaşımdaki piyasa değerine göre ağırlıklandırılır. Yani büyük bankalar, holdingler ve sanayi devleri endeks üzerinde küçük hisselere kıyasla çok daha fazla etkiye sahiptir.
Bu yüzden BIST 100 yükselirken birçok hissenin yerinde sayması ya da düşmesi mümkündür. Aynı şekilde birkaç büyük hissenin düşüşü, genel piyasa algısı bozulmamış olsa bile endeksi aşağı çekebilir. Endeksi doğru yorumlamak için bu ağırlık yapısını bilmek şarttır.
BIST 100’ü Canlı Takip Etmek: Adım Adım Mantık
BIST 100’ü canlı takip ederken ilk yapılması gereken şey, endeksin gün içi hangi hisselerle hareket ettiğini anlamaktır. Endeks yükseliyorsa ama bankacılık endeksi zayıfsa, bu yükseliş sınırlı olabilir. Tam tersi durumda, bankalar güçlü ama sanayi zayıfsa, endeks hareketi yanıltıcı olabilir.
İkinci adımda gün içi hacim izlenir. Endeks hareketi hacimle destekleniyorsa bu, kurumsal para girişinin işareti olarak okunur. Hacimsiz endeks hareketleri ise çoğu zaman geçici olur.
Üçüncü aşamada zamanlama devreye girer. Açılışta sert hareket eden BIST 100, gün ortasında yataya bağlayabilir. Kapanışa doğru gelen endeks hareketleri ise daha kalıcı sinyaller üretebilir.
Gerekli Araçlar ve Uygulama Örneği
BIST 100’ü sağlıklı analiz etmek için sadece endeks grafiğine bakmak yeterli değildir. Canlı endeks verisi, sektör endeksleri, bankacılık ve sanayi endeksi, hacim bilgisi ve mümkünse endekse en fazla ağırlığı olan hisselerin anlık performansı birlikte izlenmelidir.
Örneğin endeks yükselirken ağırlığı yüksek hisselerden sadece biri hareket ediyorsa, bu yükselişin sürdürülebilirliği sorgulanmalıdır. Ancak birden fazla büyük ağırlıklı hisse aynı yönde hareket ediyorsa, endeks hareketi daha anlamlı kabul edilir.
BIST 100 İçin Hangi Araçlara ve Verilere İhtiyacım Var?
Canlı ve gecikmesiz endeks verisi, sektör bazlı endeksler, ağırlığı yüksek hisselerin anlık fiyatları ve işlem hacmi temel ihtiyaçlardır. Bunun yanında gün içi en yüksek–en düşük seviyeler, önceki kapanış ve vadeli piyasadaki (VİOP) BIST 30 kontratlarının seyri endeks okumasını güçlendirir.
Bu veriler olmadan yapılan yorumlar genellikle eksik kalır.
BIST 100 Yaparken En Sık Yapılan Hata
En yaygın hata, endeks yükseliyor diye her hissenin yükseleceğini düşünmektir. Oysa BIST 100 bir ortalamadır ve her hisseyi temsil etmez. Endeks yukarı giderken birçok küçük ve orta ölçekli hisse düşüş yaşayabilir.
Bir diğer sık hata ise endeks hareketini tek başına işlem sinyali olarak kullanmaktır. Endeks yönü önemlidir ama hisse bazlı kararlar için yeterli değildir.
Maliyetler: Komisyon, Makas ve Diğer Masraflar
BIST 100’e bağlı işlemler genellikle sık al–sat içerdiği için komisyon maliyeti zamanla ciddi boyuta ulaşabilir. Endeks yönüne göre açılan kısa vadeli işlemlerde alış–satış makası ve emir kaymaları da ek maliyet yaratır.
Vergi tarafında hisse senedi işlemlerinde stopaj olmamakla birlikte, dolaylı maliyetler net getiriyi düşürür. Bu nedenle endeks takibi yapılırken işlem sıklığı iyi ayarlanmalıdır.
Hangi Platform veya Kanal Daha Uygun?
BIST 100 takibi için gecikmesiz veri sunan profesyonel platformlar en uygunudur. TradingView, Matriks, Foreks gibi platformlar; endeks, sektör ve hisse bazlı karşılaştırma yapmaya imkân tanır. Sosyal medyadan gelen “endeks uçuyor” yorumları ise teyit edilmeden dikkate alınmamalıdır.
Yeni Başlayanlar İçin Güvenli Başlangıç
Yeni başlayanlar için en sağlıklı yaklaşım, BIST 100’ü işlem aracı değil, yön göstergesi olarak kullanmaktır. Endeks yukarıdaysa agresif satıştan kaçınmak, aşağıdaysa aşırı risk almamak temel prensip olmalıdır.
İlk etapta küçük pozisyonlarla, büyük zaman dilimlerinde endeks–hisse ilişkisi gözlemlenmelidir.
Risk Yönetimi: Stop ve Pozisyon Boyutu
Endeks volatilitesi arttıkça risk de artar. Bu nedenle pozisyon boyutu, endeksin oynaklığına göre ayarlanmalıdır. BIST 100 sert hareket ediyorsa stop mesafeleri dar tutulmamalı, pozisyon küçültülmelidir.
Endeks yönü doğru olsa bile, plansız pozisyonlar zararla sonuçlanabilir.
Sonuçları Doğrulamak İçin Hangi Kaynaklar Kullanılmalı?
Gün sonu endeks raporları, sektör performans tabloları, VİOP verileri ve KAP açıklamaları endeks hareketlerinin nedenlerini doğrulamak için kullanılır. Ayrıca yurtdışı endekslerin seyri, özellikle ABD ve Avrupa piyasaları, BIST 100 üzerinde önemli etkiye sahiptir.
Ne Zaman İşlem Açmamalıyım?
BIST 100’te yönsüz ve hacimsiz günlerde işlem açmak çoğu zaman risklidir. Önemli veri açıklamaları öncesi, siyasi veya jeopolitik belirsizlik dönemlerinde ve aşırı volatil açılışlarda işlemden uzak durmak genellikle daha sağlıklıdır.
BIST 100, piyasanın pusulasıdır ama tek başına harita değildir. Endeksi doğru yorumlayan yatırımcı, piyasanın genel yönünü anlar; yanlış yorumlayan ise kalabalığın peşinden gider. Canlı takip, ağırlık analizi ve risk yönetimi birlikte yapılmadıkça endeks okumak eksik kalır.
