Borsada veya döviz piyasalarında işlem yaparken ekranda tek bir fiyat görseniz de, aslında arka planda iki farklı fiyat çalışır: Alış ve Satış. Bir varlığı o an satmak istediğiniz fiyat ile almak istediğiniz fiyat arasındaki bu uçuruma finans dünyasında Spread (Makas) denir.
Finansal piyasalarda işlem yapan herkesin karşılaştığı ancak çoğu zaman yeterince önemsemediği kavramlardan biri spreadtir. Spread, bir varlığın alış (bid) fiyatı ile satış (ask) fiyatı arasındaki farkı ifade eder. Bu fark, yatırımcının işlem açtığı anda katlandığı ilk maliyet anlamına gelir.
Özellikle borsa, forex, kripto para ve emtia piyasalarında spread; likidite, oynaklık, haber akışı ve piyasa derinliği gibi birçok faktörden etkilenir. Doğru okunmadığında ise yatırımcıyı yanıltan, hatalı girişlere neden olan önemli bir risk unsurudur.
Alış–Satış Farkı Neden Açılır ve İşlem Maliyetini Nasıl Etkiler?
Spread ne kadar genişse, yatırımcının kâr bölgesine geçmesi o kadar zorlaşır. Çünkü fiyat, önce bu farkı kapatmak zorundadır.
Örnek:
Alış fiyatı: 100
Satış fiyatı: 101
Bu durumda spread = 1 birimdir ve yatırımcı işlemi açtığı anda -1 ile başlar.
Kısa vadeli işlemlerde (scalp, day trade) spread maliyeti, toplam kazancın büyük bölümünü silebilir. Bu nedenle spread sadece teknik bir detay değil, doğrudan performansı etkileyen bir maliyet unsurudur.
Spread Neden Olur? Temel Sebepler ve Mekanizma
Spread’in oluşmasının temelinde piyasanın DENGE arayışı vardır. Alıcı ve satıcıların yoğunluğu eşit olmadığında fiyat aralığı açılır.
Ana mekanizma şu şekildedir:
Satıcı az, alıcı çok → satış fiyatı yükselir
Alıcı az, satıcı çok → alış fiyatı düşer
Bu dengesizlik spread’i genişletir.
En Yaygın 5 Spread Sebebi
Düşük likidite
İşlem hacmi zayıf varlıklarda alıcı–satıcı bulmak zorlaşır.
Yüksek volatilite (oynaklık)
Ani fiyat hareketleri sırasında market maker’lar riski spread ile telafi eder.
Makroekonomik veri ve haber akışı
Faiz kararları, enflasyon verileri, bilanço açıklamaları.
Seans dışı işlemler
Açılış–kapanış ve gece saatlerinde spread doğal olarak genişler.
Piyasa yapıcının risk algısı
Belirsizlik arttıkça fiyat aralığı açılır.
Bu Durum Hangi Piyasa Koşullarında Daha Sık Görülür?
Veri açıklamaları öncesi ve sonrası
Açılış ve kapanış seansları
Tatil öncesi düşük hacimli günler
Sert düşüş veya yükseliş dönemleri
Küçük ölçekli hisseler ve altcoin’ler
Bu dönemlerde spread artışı olağan kabul edilir.
Kısa Vadeli mi, Kalıcı mı? Nasıl Ayırt Edilir?
Geçici spread: Haber, veri, anlık panik kaynaklıdır ve hacim geri geldiğinde daralır.
Kalıcı spread: Yapısal likidite sorunu olan varlıklarda görülür.
Ayırt etmek için:
İşlem hacmi artıyor mu?
Emir defteri doluyor mu?
Gün içi ortalamaya geri dönüş var mı?
Bu sorulara bakılır.
Canlı Ekranda Hangi Göstergelerle Doğrulama Yapabilirim?
Order Book (Emir Defteri)
Anlık işlem hacmi
VWAP
Bid–Ask derinliği
Time & Sales (akan işlemler)
Tek başına grafik yeterli değildir; derinlik ekranı mutlaka okunmalıdır.
Veri / Olay Akışını Okuma: Canlı Takipte Nelere Bakmalı?
Planlı veri takvimi (enflasyon, faiz, PMI)
Şirket özel haberleri
Global piyasa yönü
Aynı sektördeki benzer varlıkların tepkisi
Spread artışı çoğu zaman öncü sinyal olabilir.
Haber / Ekonomik Veri Etkisini Nasıl Ölçebilirim?
Veri öncesi spread genişlemesi
Veri sonrası ilk 5–10 dakikalık fiyat davranışı
Hacmin geri dönüp dönmediği
Hacim gelmiyorsa spread daralması kalıcı olmayabilir.
Yanlış Sinyal Olasılığı Nedir, Nasıl Filtrelenir?
Spread bazlı sinyaller tek başına kullanıldığında yanıltıcı olabilir.
Filtreleme için:
Hacim teyidi
Trend yönü
Zaman dilimi uyumu
Destek–direnç yakınlığı
Birden fazla kriter birlikte aranmalıdır.
Bu Durumda İşlem Açmak Riskli mi?
Geniş spread ortamında:
Stop mesafeleri çalışmayabilir
Beklenen getiri düşer
Slippage (kayma) riski artar
Bu nedenle acele işlem açmak yerine spread’in normalleşmesi beklenmelidir. Profesyonel yatırımcılar çoğu zaman bu dönemlerde pas geçmeyi tercih eder.
Risk Yönetimi ve Sık Yapılan Hatalar
En yaygın hatalar:
Spread’i yok saymak
Açılışta hemen işleme girmek
Düşük hacimli varlıkta kısa vadeli işlem denemek
Stop’u çok dar tutmak
Doğru yaklaşım:
Spread = görünmeyen maliyet. İşlem öncesi mutlaka hesaba katılmalıdır.
Sonuç
Spread, piyasadaki gerçek risk algısının aynasıdır. Genişliyorsa piyasada bir sorun, daralıyorsa denge vardır. Bu nedenle sadece fiyat değil, alış–satış farkı da sürekli takip edilmelidir.
