Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Donald Trump’ın Beyaz Saray’da gerçekleştirdiği kritik görüşmede CAATSA yaptırımları da gündeme geldi. Zirvenin ardından milyonlarca kişi “CAATSA yaptırımları nedir, Türkiye’ye nasıl uygulanıyor, kaldırılırsa ne değişir?” sorularını araştırmaya başladı.
ABD Kongresi tarafından 2017 yılında kabul edilen CAATSA (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act – Amerika’nın Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası), temel olarak Rusya, İran ve Kuzey Kore gibi ülkeleri hedef aldı. Ancak yasa, yalnızca bu ülkelerle sınırlı kalmayıp, onlarla savunma ve enerji alanında iş birliği yapan üçüncü taraf ülkeleri de kapsadı.
Bu yasa, Amerikan çıkarlarına ve NATO uyumuna ters düşen hamleler yapan ülkeleri ekonomik ve diplomatik baskı altına almayı amaçlıyor. Böylece ABD, müttefiklerini Rusya gibi ülkelerle savunma alanında yakınlaşmaktan caydırmayı hedefledi.
TÜRKİYE’YE UYGULANAN CAATSA YAPTIRIMLARI
Türkiye, 2017’de Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi satın alarak CAATSA yaptırımlarının doğrudan hedefi oldu. ABD yönetimi, bu alımı NATO sistemleriyle uyumsuzluk ve “güvenlik riski” olarak değerlendirdi. Bunun sonucunda:
Türkiye, F-35 savaş uçağı programından çıkarıldı,
Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) ve bazı üst düzey yetkililere yaptırımlar uygulandı,
ABD’den savunma sanayii alanında lisans ve ihracat izinleri engellendi,
Uluslararası finans kanallarında kısıtlamalar devreye alındı.
Aralık 2020’de açıklanan bu yaptırımlar, hem savunma sektörünü hem de Türk-Amerikan ilişkilerini ciddi şekilde etkiledi.
HALKBANK DAVASI VE YAPTIRIMLARIN GELECEĞİ
CAATSA yaptırımlarının gündemde yeniden konuşulmasının arkasında, Halkbank davası bulunuyor. 2013 yılından bu yana süren dava, Türkiye ile ABD arasında önemli bir gerilim başlığı oldu. ABD’de açılan dava, Halkbank’ın İran yaptırımlarını deldiği iddialarına dayanıyordu.
Son günlerde yapılan açıklamalarda, Halkbank meselesinin çözüme kavuşması halinde CAATSA yaptırımlarının kaldırılabileceği sinyalleri veriliyor. Bu gelişme, yalnızca ekonomik ilişkileri değil, aynı zamanda iki ülke arasındaki siyasi dengeleri de yakından ilgilendiriyor.
YAPTIRIMLARIN KALKMASI NE ANLAMA GELİR?
Türk savunma sanayii için yeni bir nefes alanı açabilir,
F-35 programına dönüş olmasa bile benzeri ortak projeler gündeme gelebilir,
Türkiye’nin ABD ve Batı ile ilişkilerinde normalleşme süreci hızlanabilir,
Yabancı yatırımcıların Türkiye’ye olan güveninde artış yaşanabilir.
CAATSA yaptırımları, Türkiye’nin dış politika tercihleri nedeniyle karşılaştığı en sert ekonomik ve diplomatik yaptırımlardan biri oldu. Ancak bugün gelinen noktada, hem Halkbank davasının çözümü hem de bölgesel çıkarlar doğrultusunda ABD ile ilişkilerin normalleşmesi, yaptırımların kaldırılması ihtimalini gündeme taşıyor.
Türkiye açısından bu süreç, yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda jeopolitik bir kırılma noktası olabilir.
