Çeyrek altın ile gram altın farkı nasıl hesaplanır?

Birçok kişi, her ikisinin de "altın" olduğunu düşünerek aralarındaki kritik farkları göz ardı eder ve bu durum, çoğu zaman farkında olmadan para kaybetmelerine neden olur. Çünkü bir kuyumcuya girdiğinizde veya bankanızın uygulamasını açtığınızda gördüğünüz fiyat etiketleri, hikayenin sadece bir kısmını anlatır.

Bir elma ile bir armudu karşılaştırmak için nasıl ortak bir birim (örneğin kalori veya şeker oranı) kullanmanız gerekiyorsa, çeyrek altın ile gram altını karşılaştırmak için de ortak bir paydaya, yani 1 gram saf altının (has altın) maliyetine inmeniz gerekir. Bu iki yatırım aracı arasındaki saflık (ayar), ağırlık ve en önemlisi "işçilik" maliyeti farklarını anlamadan yapılan bir yatırım, potansiyel kazancınızın bir kısmını daha en başından eritmek demektir.

Bu rehberde, bir yatırımcı olarak aldatıcı fiyat etiketlerinin ötesine geçmenizi sağlayacak basit ama güçlü hesaplama yöntemlerini, bu iki altın türünün DNA'sındaki temel farkları ve kendi yatırım hedeflerinize göre hangisinin daha akıllıca bir seçim olduğunu tüm detaylarıyla ele alacağız.

ALTIN AĞIRLIK VE AYAR FARKLILIKLARI

İki altın türü arasındaki farkı hesaplamanın ilk adımı, temel kimyalarını ve fiziksel özelliklerini anlamaktır.

AYAR (KARAT) NEDİR? ALTININ SAFLIK ÖLÇÜSÜ

Bir altının "ayarı" veya "karatı", onun saflık derecesini ifade eder. Uluslararası standartlarda saf altın 24 ayar olarak kabul edilir. Bu, metalin teorik olarak %100'ünün altından oluştuğu anlamına gelir. Pratikte ise bu oran %99.5 (995 milyem) ve üzeridir.

AYAR (KARAT) SAFLIK ORANI (MİLYEM) ANLAMI

24 Ayar 995 veya 999.9 Neredeyse tamamı saf altından oluşan, en yüksek saflık derecesi.

22 Ayar 916 Alaşımın ağırlıkça %91.6'sı saf altın, geri kalan %8.4'ü ise dayanıklılığı artırmak için eklenen bakır, gümüş gibi diğer metallerdir.

Bu fark, yatırımınızın gerçek değerini belirleyen en kritik noktadır. 22 ayar bir ürün, 24 ayar bir ürünle aynı ağırlıkta olsa bile, içinde daha az miktarda "saf altın" barındırır.

GRAM ALTIN: SAF YATIRIMIN REFERANS NOKTASI

• Ayar ve Saflık: Yatırım amaçlı satılan külçe veya sertifikalı gram altınlar, istisnasız 24 ayardır (genellikle 995 milyem saflığında). Aldığınız ürün, neredeyse tamamen saf altındır.

• Ağırlık ve Maliyet: 1 gram, 2.5 gram, 5 gram, 10 gram gibi standart ağırlıklarda satılır. Fiyatı, doğrudan küresel ons altın fiyatları ve Dolar/TL kuruna göre belirlenir. Üzerinde kayda değer bir "işçilik" (workmanship) maliyeti bulunmaz. Bu nedenle, saf altına yatırım yapmanın en direkt ve en düşük maliyetli yolu olarak kabul edilir.

ÇEYREK ALTIN: GELENEK VE İŞÇİLİK MALİYETİ

• Ayar ve Saflık: Darphane tarafından basılan tüm Cumhuriyet Altınları (çeyrek, yarım, tam, Reşat vb.) 22 ayardır. Bu, çeyrek altının saf altın olmadığı, içinde %8.4 oranında başka metaller barındırdığı anlamına gelir.

• Ağırlık: Kulplu veya kulpsuz bir çeyrek altının toplam ağırlığı yaklaşık 1.75 gramdır.

• Has Altın İçeriği (En Önemli Bilgi): İşte en kritik nokta burasıdır. Çeyrek altının toplam ağırlığı 1.75 gram olsa da, bunun sadece %91.6'sı (22 ayar olduğu için) saf altındır. Bu da demektir ki, bir çeyrek altının içindeki has (saf) altın miktarı: 1.75 gram x 0.916 = 1.603 gramdır. Hesaplamalarımızda referans alacağımız rakam budur.

ALIM-SATIM KOMİSYON ETKİSİ (MAKAS VE İŞÇİLİK FARKI)****

Bir yatırım aracının verimliliğini gösteren en önemli faktörlerden biri, alış fiyatı ile satış fiyatı arasındaki fark, yani "makas"tır.

• Gram Altın Makası: Gram altında makas, genellikle sadece anlık kur hareketlerinden ve satıcının (banka veya kuyumcu) minimum kâr marjından kaynaklanır. Genellikle oldukça dardır.

• Çeyrek Altın Makası: Çeyrek altında ise makas her zaman daha geniştir. Bunun iki temel nedeni vardır:

1. Darphane ve İşçilik Maliyeti: Çeyrek altının fiyatına, Darphane'nin basım maliyeti ve satıcının "işçilik" olarak adlandırdığı ek bir maliyet eklenir. Bu maliyet, siz altını alırken fiyata dahildir. Ancak siz aynı altını geri satmak istediğinizde, kuyumcu veya alıcı bu işçilik maliyetini size geri ödemez. Altınınızı sadece içindeki has altın değeri üzerinden geri alırlar.

2. Geleneksel Rol: Hediye ve takı amaçlı da kullanıldığı için, çeyrek altının fiyatlaması saf yatırım mantığından bir miktar uzaklaşır. Bu durum, çeyrek altını yatırım amacıyla alıp kısa sürede satan bir kişinin, gram altına göre daha fazla zarar etmesine neden olan ana faktördür.

ÖRNEK HESAPLAMA FORMÜLLERİ

Artık temel bilgilere sahip olduğumuza göre, hangi altının sizin için daha kârlı olduğunu anlamak için basit bir matematik işlemi yapabiliriz. Amacımız, her iki ürün için de ödediğimiz paranın karşılığında 1 gram saf altına ne kadar maliyet yüklendiğini bulmaktır.

Adım 1: Gram Altının Has Gram Fiyatını Bulmak

Bu en kolay adımdır. 24 ayar gram altının kendisi zaten saf altına en yakın form olduğu için, onun satış fiyatı bizim referans noktamızdır.

Formül: Gram Altının Has Gram Başına Maliyeti = Satıcının 1 Gram (24 Ayar) Altın Satış Fiyatı

Adım 2: Çeyrek Altının Has Gram Fiyatına Çevrilmesi

Bu, işçilik maliyetini ve ayar farkını ortadan kaldırıp, elma ile armudu karşılaştırılabilir hale getiren adımdır.

Formül: Çeyrek Altının Has Gram Başına Maliyeti = (Satıcının Çeyrek Altın Satış Fiyatı) / 1.603 (Not: Bir çeyrek altının içindeki has altın miktarı olan 1.603 gramı kullanıyoruz.)

Adım 3: Karşılaştırma (Canlı Bir Örnek Üzerinden)

Şimdi, bir kuyumcuya gittiğinizi ve aşağıdaki fiyatları gördüğünüzü varsayalım:

Gram Altın (24 Ayar) Çeyrek Altın (22 Ayar)

Satıcının Size Satış Fiyatı 3.550 TL 5.850 TL

İçerdiği Has Altın Miktarı 1.00 gram 1.603 gram

HAS GRAM BAŞINA MALİYETİNİZ 3.550 TL / 1.00 gr = 3.550 TL 5.850 TL / 1.603 gr = 3.649 TL

Analiz ve Sonuç: Bu hesaplama, bize durumu net bir şekilde göstermektedir:

• Eğer gram altın alırsanız, 1 gram saf altına ödediğiniz para tam olarak 3.550 TL'dir.

• Eğer çeyrek altın alırsanız, 1 gram saf altına ödediğiniz para 3.649 TL'ye
gelmektedir.

Bu senaryoda, çeyrek altın aldığınızda, içindeki her bir gram saf altın için yaklaşık 99 TL daha fazla ödemiş olursunuz. Bu fark, tamamen çeyrek altının işçilik maliyetinden ve daha geniş makasından kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla, bu iki seçenek arasında saf yatırım amacıyla en verimli ve en akılcı olanı açık ara gram altındır.

HANGİ ALTINI SEÇMELİ? YATIRIMCI PROFİLİNE GÖRE DEĞERLENDİRME

• Saf Yatırımcı: Tek amacı, parasının karşılığında mümkün olan en fazla miktarda altını, en düşük maliyetle portföyüne eklemek olan yatırımcıdır. Bu yatırımcı için matematik nettir ve tercih her zaman Gram Altın (özellikle sertifikalı veya banka hesabındaki kaydi altın) olmalıdır.

• Geleneksel Birikimci / Hediye Amaçlı Alıcı: Altını sadece bir yatırım aracı olarak değil, aynı zamanda bir gelenek, bir hediye (düğün, doğum vb.) veya fiziki olarak saklanacak bir güvence olarak gören kişiler için Çeyrek Altın daha anlamlı olabilir. Bu profil için işçilik maliyeti, altının getirdiği kültürel ve geleneksel değerin bir parçası olarak kabul edilebilir.

SIKÇA SORULAN SORULAR (SSS)

1. "Milyem" ne demektir? Milyem, bir alaşımın saflığını binde birlik birimlerle ifade eden bir ölçüdür. Örneğin 916 milyem, o alaşımın binde 916'sının saf olduğu anlamına gelir ki bu da 22 ayara denktir. 995 milyem ise 24 ayardır.

2. Yarım ve tam altının has altın içeriği ne kadardır? Cumhuriyet altınları standart ağırlıklara sahiptir. Yarım altın yaklaşık 3.21 gram, tam (ziynet) altın ise yaklaşık 6.42 gram has altın içerir. Hesaplamayı her zaman bu has altın miktarları üzerinden yapmak gerekir.

3. Yeni tarihli ve eski tarihli çeyrek altın arasında fiyat farkı olur mu? Evet, genellikle olur. Kuyumcular, içinde bulunulan yılın tarihini taşıyan "yeni tarihli" çeyrek altınları genellikle birkaç lira daha pahalıya satarlar. Ancak geri satarken bu fark genellikle ortadan kalkar ve ikisi de aynı has altın değeri üzerinden geri alınır. Bu da işçilik maliyetinin bir başka boyutudur.

4. Altınımı bankadan mı, kuyumcudan mı almalıyım? Bankadan alınan kaydi gram altın, saklama derdi olmaması ve alım-satım makasının genellikle daha dar olması nedeniyle daha pratiktir. Fiziksel olarak elinizde tutmak istiyorsanız, güvenilir ve kurumsal kuyumcular veya darphane sertifikalı ürünler satan yerler tercih edilmelidir.

5. Fiziksel altın mı, yoksa Altın Borsa Yatırım Fonu (ETF) mu daha mantıklı? Saf yatırım ve likidite açısından, borsada işlem gören Altın ETF'leri veya Altın Fonları, alım-satım makasının en dar olduğu ve saklama maliyeti olmayan en verimli araçlardır. Fiziksel olarak sahip olma isteği olmayan modern yatırımcılar için genellikle en iyi seçenektir.

6. "Has altın" ile "külçe altın" aynı şey midir? Has altın, bir altının içindeki 24 ayar saf altın miktarını ifade eden bir kavramdır. Külçe altın ise genellikle 24 ayar has altından üretilmiş, standart ağırlıklardaki fiziksel altın parçasıdır. Yani külçe altın, has altının bir formudur.

7. 22 ayar altının içindeki bakır veya gümüş, onun değerini etkiler mi? Hayır. 22 ayar bir altının değeri hesaplanırken, içindeki diğer metallerin değeri dikkate alınmaz. Değer, sadece ve sadece içerdiği saf altın miktarı üzerinden belirlenir.

8. Cumhuriyet altınlarının resmi ağırlık ve ayar standartlarına nereden ulaşabilirim? En güvenilir ve resmi kaynak, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı'na bağlı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü'nün resmi web sitesidir.

9. Bu hesaplama sadece çeyrek altın için mi geçerli? Hayır, bu mantık tüm 22 ayar ziynet ve takı ürünleri için geçerlidir. Bir bileziğin veya kolyenin gerçek altın değerini bulmak için, toplam ağırlığını 0.916 ile çarparak içindeki has altın miktarını bulmalı ve ödediğiniz toplam parayı bu miktara bölmelisiniz. Sonuç her zaman gram altından daha maliyetli çıkacaktır.

10. Alış ve satış fiyatları arasındaki makas neden sürekli değişiyor? Makas farkı, küresel altın fiyatlarındaki ve Dolar/TL kurundaki anlık oynaklığa (volatiliteye) ve piyasadaki arz-talep dengesine göre gün içinde sürekli olarak değişir. Piyasa çok hareketliyse makas genellikle açılır.