Risk yönetimi yatırımda neden önemlidir?

Risk yönetimi, yatırımcının kontrol edemediği dış faktörlere karşı savunma hattı gibidir.

Ekonomik dalgalanmalar, jeopolitik riskler veya beklenmedik haber akışları her zaman olabilir. Bu durumda kazandıran, en çok bilen değil, en iyi korunan olur.

ZARAR DURDUR EMİRLERİNİN ROLÜ

Zarar durdur emri, yatırımcının duygusal kararlar yerine disiplinli hareket etmesini sağlar. Bu emir sayesinde yatırımcı, fiyat belirli bir seviyenin altına düştüğünde pozisyonunu otomatik olarak kapatır. Böylece küçük bir kayıp büyük bir zarara dönüşmeden sınırlandırılmış olur.

Örneğin bir hisse senedini 100 liradan alan yatırımcı, zarar durdur seviyesini 95 liraya koyarsa, piyasa düşse bile kaybını yüzde 5 ile sınırlandırır. Bu yöntem özellikle volatil piyasalarda hayati öneme sahiptir. Çünkü yatırımcının tahmininin yanlış çıkma ihtimali her zaman vardır.

Profesyoneller zarar durdur seviyesini yalnızca fiyat hareketine göre değil, volatilite, destek seviyeleri ve işlem hacmi gibi göstergelere göre belirler. Böylece teknik veriler duyguların önüne geçer.

KALDIRAÇ KONTROLÜ

Yatırım dünyasında en büyük hatalar genellikle kaldıraç kullanımında yapılır. Kaldıraç, yatırımcının az sermayeyle büyük pozisyon açmasını sağlar ancak bu avantaj ters yönde hareket ettiğinde zararı katlayabilir.

Örneğin bir yatırımcı 10 kat kaldıraçla işlem açtığında, fiyat sadece yüzde 10 ters hareket ettiğinde sermayesinin tamamını kaybedebilir. Bu nedenle kaldıraç ancak deneyimli yatırımcılar tarafından, çok sınırlı ölçüde kullanılmalıdır.

Profesyonel portföy yöneticileri genellikle sermayelerinin küçük bir bölümünü kaldıraçlı işlemlere ayırır. Ana prensip basittir: Kazanç fırsatı büyük görünse bile, sermayenin korunması her şeyden önce gelir.

PORTFÖY ÇEŞİTLİLİĞİ

Risk yönetiminin en etkili yollarından biri portföyü çeşitlendirmektir. Bütün sermayeyi tek bir hisseye, tek bir sektöre veya tek bir yatırım aracına yönlendirmek, riski tek noktada toplamak anlamına gelir.

Bir yatırımcı portföyünde hisse senedi, altın, döviz ve tahvil gibi farklı varlıklara yer vererek olası kayıpları dengeleyebilir. Çünkü bu varlıkların fiyatları genellikle aynı yönde hareket etmez. Örneğin borsalar düşerken altın yükselebilir, tahviller sabit gelir sunmaya devam edebilir.

Çeşitlilik sadece yatırım türleri arasında değil, coğrafi olarak da önemlidir. Türkiye piyasasında risk artarken, yabancı borsalarda fırsatlar olabilir. Global bakış açısı, riskin dağıtılmasını sağlar.

RİSK YÖNETİMİNDE KULLANILAN GÖSTERGELER

Yatırımcılar risk seviyesini ölçmek için çeşitli göstergelerden yararlanır. Bunların başında volatilite oranı, beta katsayısı ve Sharpe oranı gelir.

Volatilite, bir varlığın fiyatının ne kadar dalgalandığını gösterir. Volatilite yüksekse risk de yüksektir. Beta katsayısı, bir hissenin genel piyasa hareketlerine ne kadar duyarlı olduğunu ölçer.

Bir hisse endekse göre daha fazla hareket ediyorsa betası yüksektir. Sharpe oranı ise yatırımın ne kadar risk karşılığında getiri sağladığını analiz eder.
Bu göstergeler, yatırımcının hangi varlıklarda ne kadar risk aldığını daha net görmesine yardımcı olur.

DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR

Risk yönetimi sadece matematiksel oranlardan ibaret değildir, aynı zamanda psikolojik bir disiplindir. Yatırımcı her pozisyonu açmadan önce kendine şu soruyu sormalıdır: “Bu işlemde yanlış çıkarsam ne kadar kaybetmeyi göze alabilirim?”

Genel kabul gören kural, tek bir işlemde toplam sermayenin yüzde 2’sinden fazlasının riske edilmemesidir. Bu sınır, uzun vadede sermayenin korunmasını sağlar.

Ayrıca piyasa koşulları sürekli değiştiği için risk yönetimi statik değil dinamik bir süreçtir. Faiz oranları, enflasyon ve ekonomik veriler değiştikçe stratejiler de güncellenmelidir.

KISA VADEDE RİSK YÖNETİMİ

Kısa vadeli yatırımcılar için risk yönetimi özellikle önemlidir. Günlük veya haftalık işlem yapanlar yüksek volatiliteye maruz kalır. Bu nedenle zarar durdur seviyeleri sıkı tutulmalı, pozisyon büyüklüğü küçük olmalıdır.

Kısa vadede duygusal kontrol de belirleyici faktördür. Fiyat hareketleri hızlı olduğunda panik yapmak ya da fazla özgüvenle risk almak sık görülen hatalardır. Başarılı yatırımcılar bu dönemde planlarına sadık kalır ve her adımı önceden belirlenmiş kurallar çerçevesinde atar.

UZUN VADEDE RİSK YÖNETİMİ

Uzun vadeli yatırımcı için risk yönetimi farklı bir anlam taşır. Burada amaç günlük dalgalanmalardan kaçınmak değil, büyük resimde sermayeyi korumaktır. Uzun vadede doğru sektör seçimi, sağlam bilançolar ve dengeli portföy dağılımı riskleri azaltır.

Uzun vadeli yatırımcı, piyasa düşerken paniğe kapılmaz çünkü değerini koruyan varlıklar genellikle zaman içinde toparlanır. Bu noktada sabır, risk yönetiminin en güçlü aracıdır.

YAYGIN HATALAR

Yatırımcıların en çok yaptığı hata, kazanç dönemlerinde risk yönetimini unutmasıdır. Fiyatlar yükselirken herkesin özgüveni artar ve temkinli davranma eğilimi azalır. Ancak piyasa her zaman aynı yönde hareket etmez.

Bir diğer hata, zararı kabul etmemektir. Zarar durdur emrini kullanmamak veya “nasıl olsa döner” düşüncesiyle pozisyonu taşımak, küçük bir kaybı büyük bir zarara dönüştürebilir. Disiplinli yatırımcılar bu noktada duygularını değil kurallarını dinler.

YATIRIMCI PSİKOLOJİSİ

Risk yönetimi yalnızca rakamlarla değil, insan davranışlarıyla ilgilidir. Korku, açgözlülük ve sabırsızlık yatırım kararlarını şekillendiren üç temel duygudur. Bu duygular kontrol edilmediğinde, en iyi strateji bile işe yaramaz.

Yatırımcı psikolojisini yönetebilmek, piyasa bilgisinden bile daha değerlidir. Çünkü aynı grafik iki kişi tarafından farklı yorumlanabilir. Disiplinli yatırımcı, her durumda planına sadık kalır.

UZMANLARIN ÖNERİLERİ

Uzmanlara göre etkili risk yönetiminin ilk adımı sermaye planlamasıdır. Her yatırım aracına belirli bir oran ayrılmalı ve bu oran piyasa koşullarına göre değiştirilebilmelidir.

İkinci adım, düzenli kâr realizasyonudur. Kazanç elde edildiğinde bir kısmını realize etmek, gelecekteki volatil dönemler için tampon oluşturur.

Üçüncü adım ise kayıt tutmaktır. Her işlem sonrası alınan risk, elde edilen sonuç ve duygusal tepki not edilirse, yatırımcı kendi hatalarından ders çıkarabilir.

FARKLI STRATEJİLER

Risk yönetiminde en çok kullanılan stratejilerden biri sabit oran yöntemi olarak bilinir. Bu yöntemde yatırımcı, her işlemde sermayesinin belirli bir yüzdesini riske eder. Böylece büyük bir zarardan korunur.

Bir diğer strateji hedge yöntemidir. Yatırımcı, elindeki pozisyonu farklı bir araçla dengeleyerek riskini azaltır. Örneğin hisse senedi portföyü bulunan biri, VİOP’ta endeks kontratı satarak olası düşüşe karşı korunma sağlayabilir.

ÖRNEK UYGULAMA SENARYOSU

Diyelim ki yatırımcının 100.000 TL’lik portföyü var. Bu yatırımcı sermayesinin yüzde 50’sini hisse senetlerine, yüzde 30’unu altına, yüzde 20’sini dövizde tutuyor. Hisse tarafında ise tek bir senede yoğunlaşmak yerine, beş farklı sektörden hisse seçerek riski dağıtıyor.

Her işlemde zarar durdur seviyesini belirliyor ve kaldıraç kullanmıyor. Böylece piyasa beklenmedik şekilde düşse bile portföyü tamamen erimiyor. Bu disiplinli yaklaşım, yatırımcının uzun vadede istikrarlı şekilde kazanç elde etmesini sağlıyor.

Risk yönetimi, yatırımın sigortasıdır. Kazanç hedefi kadar kayıpların sınırını belirlemek de stratejinin ayrılmaz bir parçasıdır. Kısa vadede fiyat dalgalanmalarına dayanmak, uzun vadede sermayeyi korumak ancak disiplinli bir risk yönetimiyle mümkündür.

Yatırımın en önemli kuralı basittir: Önce kaybetmemek, sonra kazanmak. Risk yönetimi işte tam da bunu sağlar.