Aralık ayındaki vergi satışları ve portföy temizliği, Ocak ayında büyük bir alım fırsatına dönüşebilir mi? Borsa İstanbul’da tarihsel verilerle 'Ocak Etkisi'ni (The January Effect) mercek altına aldık. Yatırımcıların 2026'ya girerken dikkat etmesi gereken kritik 'küçük hisse' detayı ve yükselişi tetikleyen 3 ana faktör bu analizde.
Takvim yaprakları Aralık ayının sonuna yaklaşırken, finans dünyasında fısıltılar yükselmeye başlar. Bir yanda yıl sonu kapanışlarının yorgunluğu, diğer yanda "yeni yıl rallisi" umudu. Yatırımcıların aklındaki o meşhur soru yine gündemde: "Ocak Etkisi (The January Effect) gerçekten var mı, yoksa bu sadece finansal bir şehir efsanesi mi?"
Gelin, verilerin ve piyasa psikolojisinin ışığında bu fenomeni masaya yatıralım.
"Ocak Etkisi" Nedir?
En basit tanımıyla Ocak Etkisi; hisse senetlerinin, özellikle de küçük sermayeli şirketlerin (Small-Cap), Ocak ayında diğer aylara kıyasla daha fazla yükselme eğilimi göstermesidir. İlk kez 1942 yılında yatırım bankacısı Sidney Wachtel tarafından ortaya atılan bu tez, o günden beri piyasaların en çok konuşulan anomalilerinden biri olmuştur.
Bu Yükselişin Arkasındaki 3 Ana Sebep
Piyasalar durduk yere yükselmez. Ocak ayındaki bu hareketliliğin arkasında genellikle şu üç mekanizma çalışır:
- Vergi Kaynaklı Satışların Dönüşü (Tax-Loss Harvesting): Aralık ayında yatırımcılar, yılı zararla kapatan hisselerini satarak "zarar yazmak" isterler. Amaç, bu zararı kârlardan düşerek daha az vergi ödemektir. Bu satış baskısı Aralık ayında fiyatları suni olarak düşürür. Ocak ayı geldiğinde ise vergi dönemi biter, yatırımcılar sattıkları hisseleri (veya benzerlerini) geri alır. Bu "geri dönüş" talebi fiyatları yukarı iter.
- Yıl Sonu Bonusları ve Nakit Girişi: Profesyoneller ve beyaz yakalılar genellikle yıl sonunda prim veya bonus alırlar. Ocak ayında hesaplara giren bu taze nakit, genellikle yatırım araçlarına yönelir ve piyasada bir hacim artışı yaratır.
- "Temiz Sayfa" Psikolojisi: Tıpkı spora başlamak veya diyete girmek gibi, yatırımcılar da Ocak ayında portföylerini yeniden yapılandırma motivasyonu hissederler. Bu iyimserlik, alım iştahını kabartır.
Peki, Borsa İstanbul İçin Durum Ne?
Amerika borsalarında (Wall Street) vergi yasaları sebebiyle bu etki çok net görülse de, Borsa İstanbul (BIST) kendi dinamiklerine sahiptir. Türkiye'de Ocak Etkisi genellikle şu iki faktörle birleşir:
Bilanço Beklentisi: Türkiye'de şirketler yıllık bilançolarını açıklamaya hazırlanırken, iyi kâr beklenen şirketlerde önceden pozisyon alma yarışı başlar.
Temettü Avcılığı: Türk yatırımcısı temettüyü sever. Bahar aylarında dağıtılacak temettüler için Ocak ayından itibaren "yer kapma" telaşı başlar. Bu da hisse senedi talebini canlı tutar.
Önemli Veri: İstatistiklere bakıldığında, Ocak Etkisi her yıl kesinlikle gerçekleşen bir kural değil, "yüksek olasılıklı" bir eğilimdir. Özellikle kriz yılları veya yüksek faiz dönemlerinde bu etkinin çalışmadığı görülmüştür.
Yatırımcı Olarak Nasıl Pozisyon Almalısınız?
Eğer stratejinizi sadece "Ocak ayında borsa yükselir" varsayımı üzerine kurarsanız, üzülebilirsiniz. Bunun yerine şu stratejiyi izlemek daha rasyoneldir:
Aralık Ayını Fırsata Çevirin: Aralık ayında sebepsiz yere (veya sadece vergi/yıl sonu ayarlamaları yüzünden) aşırı satılan sağlam şirketleri tespit edin. Bunlar Ocak ayının potansiyel yıldızlarıdır.
Küçük Şirketlere Dikkat: İstatistiksel olarak Ocak etkisi, BIST 30 devlerinden ziyade, büyüme potansiyeli olan yan tahtalarda (BIST 100 dışı veya küçük sermayeli) daha sert hissedilir.
Vadeyi Unutmayın: Ocak ayındaki yükseliş bazen Şubat ayında kâr realizasyonuyla (satışla) sonuçlanabilir. Bu yüzden "al ve unut" değil, "al ve takip et" dönemi olmalıdır.
Ocak Etkisi bir efsane değil, davranışsal finansın yarattığı gerçek bir piyasa anomalisidir. Ancak bu, "Ocak'ta ne alırsan gider" anlamına gelmez. 2026'ya girerken piyasa, sadece takvime değil; enflasyon verilerine, faiz kararlarına ve küresel konjonktüre bakacak. Ocak rüzgarını arkanıza alın, ama dümeni elden bırakmayın.
Yasal Uyarı: Buradaki bilgiler genel bilgilendirme amaçlıdır ve yatırım tavsiyesi değildir.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
